Teotihuacan

Mezoameryka, Teotihuacan, Meksyk, cywilizacje, Piramida Słońca, Piramida Księżyca, Piramida Pierzastego Węża, Cytadela

Teotihuacan, najpotężniejsze z miast Mezoameryki, pozostaje nadal tajemniczym miejscem. Naukowcy po dziś dzień nie wiedzą, jakim językiem tam mówiono, a teotihuacańskie glify pozostają nieodczytane. W ten sposób jedyne źródła historyczne odnoszące do przeszłości Teotihuacan to inskrypcje pochodzące z Nizin Majów. Majowie nazywali je Ho’ Noh Witz (Pięć Gór) albo Puj (Miejsce Trzcin).

Odwiedzającym Teotihuacan miasto kojarzy się zwykle z dwiema ogromnymi piramidami: Słońca i Księżyca oraz ponadpięciokilometrowej długości drogą, centralną arterią nazwaną Aleją Umarłych – Miccoatli przez Azteków, którzy odkryli ruiny Teotihuacan w XII-XIII w. n.e. i uczynili je w swojej mitologii miejscem narodzin bogów. W układzie urbanistycznym Teotihuacan, poza ciągnącą się kilometrami Miccoatli uwagę zwraca prostokątna siatka, ulic i budynków, niespotykana nigdzie indziej w Mezoameryce.

Chronologia Teotihuacan

Linia czasowa Teotihuacan jest późna i dosyć krótka, jak na chronologię Mezoameryki. Tymbardziej zadziwiający jest fenomen tego pot Teotihuacan zaczyna się dopiero pod koniec epoki późnopreklasycznej, kiedy po kulturach OImeków pozostały już w Mezoameryce jedynie wspomnienia, na Nizinach Majów kwitnie preklasyczna cywilizacja, a w Niecce Mirador-Calakmul piętrzą się wielkie piramidy. Teotihuacan wywiera przez czterysta lat ogromny wpływ na Niziny Majów, którego najbardziej spektakularnym przejawem jest entrada 378 r. n.e., a następnie gaśnie nagle w niezrozumiały sposób około 550 r. n.e. Upadkiem Teotihuacan kończy się epoka wczesnoklasyczna w Mezoameryce.

Aztec	1150-1500 n.e.
Mazapan	900-1150 n.e.
Coyotlatelco	650-850 n.e.
Metepec	550-650 n.e.
Xolalpan	350-550 n.e.
Tlamimilolpa	200-350 n.e.
Miccaotli	125-200 n.e.
Tzacuali	1-125 n.e.
Patlachique	150-1 p.n.e.

Wielkie piramidy Teotihuacan, znane obecnie jako: Piramida Słońca i Piramida Księżyca (nazwy również nadane przez Azteków) zostały wzniesione w krótkim czasie, około 100 r. n.e. W okresie szczytowym miasto mogło zamieszkiwać nawet 200 tys. osób.

Cytadela

Najbardziej charakterystycznym kompleksem architektonicznym Teotihuacan jest jednak Cytadela, często prezentowana na zdjęciach dzięki groteskowym podobiznom węży, umieszczonych na elewacjach znajdującej się tam piramidy, trzeciej pod względem wielkości w Teotihuacan. Cytadela to architektoniczny kompleks o boku 400 m, z niezwykle charakterystyczną piramidą w swej zachodniej części, wzniesioną z andezytowych bloków. Na jej wewnętrznym placu zmieściłoby się spokojnie sto tysięcy ludzi.

Świątynia Pierzastego Węża

Świątynia Pierzastego Węża była jedną z pierwszych teotihuacańskich budowli w stylu talud-tablero. Jatz’oom Kuy (Sowa Miotacz Oszczepów), który najprawdopodobniej sponsorował entradę z 378 r. n.e. na Nizinach Majów, wszedł na tron w 374 r. n.e. i tytułował się czwartym władcą Teotihuacan, co wiemy z inskrypcji na tzw. Marcadorze w Tikal. Był on najwyraźniej czwartym władcą dynastii, która około 250-300 n.e. pobudowała Cytadelę (Guenter 2002:14; Laporte 2004:215; Murakami & Garcia-Des Lauriers 2021).

Piramida Pierzastego Węża, trzecia pod względem wielkości w Teotihuacan, ma wymiary zaledwie 65 x 65 x 20 m, ale do budowy całej Cytadeli użyto więcej materiału niż na ogromną Piramidę Księżyca. W jej trzewiach położono szczątki około dwustu ofiar, przeważnie zdrowych i dobrze ubranych mężczyzn z rękoma związanymi na plecach. Niektórzy mieli inkrustowane zęby i modnie deformowane  czaszki.

Cowgill uważa, że to żołnierze elitarnej gwardii, zmustrowanej, niczym Waregowie, poza Teotihuacan. Być może wszyscy zostali pochowani żywcem. Makabrycznym składnikiem ich image’u są naszyjniki z ludzkich szczęk, imitowanych i prawdziwych. Niektóre z ofiar pochodziły dla odmiany z Teotihuacan.

Cytadela wnosiła nową jakość w pełnym architektonicznym i kosmologicznym spektrum. By ją wznieść zrównano z ziemią znajdujące się tam wcześniej budowle. Przez długie lata uważano, że jedyna kopia Cytadeli znajduje się w Chingu (Tula, Hidalgo) (Cowgill 2015:158,173-198,203; Sugiyama 1989:90). 250-300 n.e. we wczesnej fazie Tamimilolpa (170-350 n.e.), terminacja 350-450 n.e. lub wcześniej we wczesnej fazie Xolalpan (350-550 n.e.) (Murakami & Garcia-Des Lauriers 2021). Inne kopie Cytadeli: San Bartolo Aguacaliente, El Tepozán, Cañada de la Virgen i Peralta (Sugiura et al. 2021)). Pożar około 575 r. n.e. (Saint-Charles Zetina & Fenglio Limon 2021). Kopię cytadeli znaleziono jednak również za pomocą lidaru w Tikal, na południe od Mundo Perdido.

UWAGA: Podstrona w rozbudowie. Zawiera jedynie szczątkowe informacje na temat Cytadeli w Teotihuacan.

Bibliografia:

Cowgill, George L. (2015) Ancient Teotihuacan: Early Urbanism in Central Mexico (Case Studies in Early Societies), Cambridge University Press. doi:10.1017/CBO9781139046817

Linné, Sigvald (2003) Archaeological Researches at Teotihuacan, Mexico, The University of Alabama Press

López Austin, Alfredo; Leonardo López Luján, Saburo Sugiyama (1991) The Temple of Quetzalcoatl at Teotihuacan: Its Possible Ideological Significance, „Ancient Mesoamerica” 2(1), s. 93-105

Martin, Simon (2023) Teotihuacan: Rome of the Ancient Americas, (prezentacja) Penn Museum

Sugiyama, Saburo (1989) Burials Dedicated to the Old Temple of Quetzalcoatl at Teotihuacan, Mexico, „American Antiquity” 54(1). Cambridge University Press, s. 85-106

Taube, Karl A. (1992) The Temple of Quetzalcoatl and the Cult of Sacred War at Teotihuacan, „Anthropology and Aesthetics” 21, Peabody Museum of Archaeology and Ethnology s. 53-
87

White, Christine D.; Michael W. Spence, Fred J. Longstaffe, Hillary Stuart-Williams, Kimberley R. Law (2002) Geographic Identities of the Sacrificial Victims from the Feathered Serpent Pyramid, Teotihuacan: Implications for the Nature of State Power. „Latin American Antiquity” 13(2), s. 217-236 doi:10.2307/971915

Notki prasowe:

Exploring the Tunnel Underneath the Feathered Serpent Temple at Teotihuacan, Mexico

Tajemniczy tunel pod Piramidą Quetzalcoatla w Teotihuacan