Mezoameryka, archeologia, Majów, Maya, Peten, Gwatemala, Chochkitam, jadeit, maska, maski
źródło: National Geographic:
Chochkitam to mało znane stanowisko archeologiczne w Peten (Gwatemala). Odkryte w 1909 roku przez Raymonda Merwina, nieodżałowanego prekursora współczesnej archeologii Majów w Mezoameryce. 26 stycznia 2024 roku na portalu National Geographic ukazał się artykuł Stunning jade mask found inside the tomb of a mysterious Maya king prezentujący sensacyjne odkrycie do jakiego doszło na terenie stanowiska w 2021 roku. Wiosną 2023 roku do Sieci przeniknęły pierwsze znalezione w grobowcu artefakty.
Kolejny grobowiec władcy Majów w Peten
Piramidę skrywającą nieobrabowany grobowiec majańskiego władcy odkryto za pomocą LiDARu. W grobowcu, oprócz kości, znalezione zostały królewskie parafernalia, jak kolec rai, służący władcy do przekłuwania penisa w ramach rytuałów sprowadzania deszczu, trzynaście muszli spondylusa, trzy naczynia i kilka bogato rzeźbionych kości, które mogły należeć do pokonanych przez mieszkańca grobu przeciwników.
Tajemnicze kości, tajemnicze inskrypcje…
Kilka, spośród znalezionych w grobowcu kości, okazało się nie należeć do szkieletu pogrzebanego władcy. Były ozdobami, być może trofeami wojennymi. Dwie z nich zawierają wyryte obsydianem przesłanie: epigraficzne i ikonograficzne. Za odszyfrowanie glifów zabrał się Alexandre Tokovinine. Odczytane inskrypcje zdradziły imię pogrzebanego władcy: Itzam Kokaj Balam. Jedno z przedstawień objawiło zaś tego samego władcę trzymającego głowę Yax Wayaab Chahka – majańskiego boga G1, którego reprezentuje również znaleziona w grobowcu jadeitowa maska.
Wczesnoklasyczny władca Chochkitam
Pochówek wydatowano radiowęglowo na podstawie kości i kadzidła pom (copal) na około 350 r. n.e. Jeśli datowanie jest prawidłowe, grobowiec może należeć do wczesnoklasycznego władcy Chochkitam przedstawionego na steli 3, która została znaleziona przed piramidą w 2021 roku. Władca na steli 3 nosi tam wprawdzie imię Muwan Balam, ale, jak uważa Francisco Estrada-Belli, może to być jedna i ta sama osoba.
Rycerze i rabusie – wyścig archeologów z szabrownikami
Dane z LiDARu ujawniły na odkrytej w 2021 roku piramidzie ślady bandyckich wykopów. Francisco Estrada-Belli i Bhanny Giron zauważyli jednak obszar pominięty przez saqueadores i tam właśnie przypuścili szturm, który zaowocował odnalezieniem królewskiego grobowca. Niewiele brakowało, a nigdy nie dodalibyśmy tego kawałka układanki do wciąż mało rozpoznanej historii epoki wczesnoklasycznej – czasu wielkich przemian cywilizacyjnych na Nizinach Majów.
Po powrocie do laboratorium, w czerwcu 2022, z rozsypanych kawałków jadeitu poukładano puzzle, które okazały się składać w piękną jadeitową maskę boskiego władcy Majów z oczami i zębami wykonanymi z kawałków muszli spondylusa.
Chochkitam na orbicie Nowego Porządku
Jak wynika z datowania radiowęglowego kadzidła i kości znalezionych w krypcie, Itzam Kokaj Bahlam prawdopodobnie panował nad miastem około 350 roku n.e. Francisco Estrada-Belli uważa, że ikonografia przedstawień boskiego władcy Chochkitam wskazuje na kulturową przynależność miasta do strefy wpływów Nowego Porządku na Nizinach Majów, a najprawdopodobniej na wasalną podległość władcom Tikal oraz pośrednio Teotihuacan.
Sytuacja ta trwać musiała aż do 568 roku n.e., kiedy w Chochkitam pojawiły się Węże z Dzibanche pod wodzą K’ahk’ Ti’ Ch’ich’ Aj Saakil, a być może między innymi stąd dynastia Kaanul przypuściła kilka lat wcześniej w 562 r. n.e. swój śmiertelny w skutkach dla teotihuacańskiej dynastii atak na Tikal [vide: Królestwo Węża IV: Kto załatwił Yax Mutal? „Archeowieści” 08/05/2023]