Archeoastronomia, Mezoameryka, Majowie, epigrafika, Perseidy, kodeksy
Meteor to smuga świetlna wywołana szybkim przelotem meteoroidy przez atmosferę ziemską. Do europejskiej kultury masowej przeszły one pod nazwą spadających gwiazd. Jak wynika z analizy majańskich kodeksów: Madryckiego i Drezdeńskiego, Majowie obserwowali roje meteorów. Wśród rojów znanych cywilizacji Majów były m.in. Perseidy, Orionidy i Eta Akwarydy. Meteory w kosmologii Majów kojarzone były z pociskami, które niebiańskie istoty boskie ciskały w siebie nawzajem. Za taki pocisk moglibyśmy uznać meteoryt, czyli to co pozostanie po przejściu meteoru i upadku na Ziemię.
Meteory w ikonografii Majów
Datowany na IV stulecie n.e. znacznik boiskowy z Tikal przedstawia istotę ciskającą gwiazdę z miotacza oszczepów. Jest to interpretowane przez epigrafików jako meteoroid. W meteoroid uzbrojony jest również K’inich Yax K’uk’ Mo’ protoplasta dynastii Copan na słynnym ołtarzu Q, przedstawiającym całą tamtejszą dynastię.
Meteory w ikonografii Majów pojawiały się na tzw. wstęgach niebios, pośród symboli reprezentujących Słońce, Księżyc, Wenus i noc. Wstęga niebios w majańskich przedstawieniach symbolizowała niebiańską warstwę uniwersum w kosmologii Mezoameryki podobnie, jak wstęga wody reprezentowała jego zalane wodą podziemia. Roje meteorów, zdaniem J.H. Kinsmana, reprezentowane były przez specyficzną wersję glifu T544v, z paciorkami kropek.
Meterory, pociski bogów miały przemożny wpływ na ludzi. Uważano, że wywołują one choroby. Poslom w języku narodu Majów Tzotzil oznacza zarówno chorobę nogi jak i upadek meteoroidu. W świecie zwierząt z meteorami kojarzona była ognistopióra guacamaya – barwna ara czerwona (Ara macao).
Z uwagi na radiant, czyli jakby domniemywany punkt wylotu roju Perseid w Perseuszu uważano, że meteoroidy pochodzące z tego roju są, podobnie jak Orionidy, potomkami Plejad, bardzo charakterystycznej gromady gwiazd otoczonej błękitną mgławicą i widocznej na niebie w pobliżu, w gwiazdozbiorze Byka.
Perseidy
Perseidy w Palenque
K’inich Ahkal Mo’ Nahb III, wnuk Pakala Wielkiego i boski władca B’aakal (Palenque) upamiętnił swoje ostatnie wydarzenie na kamiennej platformie świątyni XIX w Lakamha’ (Palenque) w dniu 9.15.5.0.0 10 Ahau 8 Ch’en (23 VII 736 r. n.e. zgodnie z korelacją 584286). Upłynęło wtedy 166 lat, odkąd jego dynastyczny protoplasta Ahkal Mo’ Nahb II wszedł w wodę (22 VII 570 r. n.e.). W obu wypadkach nocne niebo nad Chiapas raz po raz przeszywały Perseidy.
Obydwie daty: 570 i 736 r. n.e., korelują z długościami słonecznymi roju wynoszącymi odpowiednio 141,4˚ i 141,7˚, kiedy Jowisz znajdował się w konstelacji Panny. 60 633 dni, jakie upłynęło między tymi wydarzeniami, jest równe 14 cyklom syderycznym i 152 cyklom synodycznym Jowisza. Cywilizacja Majów miała sporo czasu na obserwację gwiazd. Wyliczali oni również wartości odpowiadające kilku miejscom po przecinku w naszym dziesiętnym systemie zapisu liczbowego.
Zrodzone z Plejad czy z komety?
Majowie uważali że, Perseidy i Orionidy, główne roje meteorów jakie mogli cyklicznie obserwować, pochodziły z Plejad. Jednak Perseidy powstają w wyniku cyklicznych przejść przez Układ Słoneczny komety 109P/Swift-Tuttle. Kometa Swift-Tuttle została odkryta w 1862 r. niezależnie przez dwóch astronomów. Lewis Swift dostrzegł ją 16 VII, zaś Horace Parnell Tuttle trzy dni później. Wiemy jednak, że 3 VII 1737 obserwował ją również Ignatius Kegler, zaś chińscy astronomowie zarejestrowali ją już w 322 r. p.n.e.
Kometa Swift-Tuttle przeleciała ostatnio w pobliżu Ziemi w 1992 r. Odwiedzi nas ponownie w 2126 r. Według wstępnych obliczeń istniało ryzyko, że może ona wtedy uderzyć w Ziemię…
Zagrożenie dla Ziemi
Kometa Swift-Tuttle ma 26 km średnicy. Jeśli uderzy w Ziemię, wyzwoli energię około 27 razy większą niż bolid Chicxulub – asteroida, która zabiła dinozaury. W trakcie przelotu komety w 1992 r. Brian Marsden ze Smithsonian Center for Astrophysics uniwersytetu Harvarda wysłał do IAU Circulars informacje o potencjalnym uderzeniu komety Swift-Tuttle w Ziemię, w dniu 14 VIII 2126, w przypadku możliwego zaburzenia jej orbity, z prawdopodobieństwem 1 / 10 000. Krzykliwy temat błyskawicznie podchwycił „Newsweek„, siejąc panikę tabloidowym artykułem „Doomsday Science„…
Dziennikarstwo zguby
Po zarejestrowaniu Swift-Tuttle jako NEO (Near-Earth Object) i dokładnym przeliczeniu jej orbity, zagrożenie zostało określone jako pomijalne w ciągu najbliższych dwóch tysięcy lat. Sensacyjne doniesienia „Newsweeka”, spreparowane na podstawie wstępnych obliczeń Marsdena, przy określonym przez niego niskim prawdopodobieństwie, nie miały więcej sensu niż dziennikarskie rewelacje związane z wymyślonym końcem świata w roku 2012.
Bibliografia:
Aveni, Anthony F. (2001) Skywatchers: A Revised and Updated Version of Skywatchers of Ancient Mexico, University of Texas Press, Austin
Jenniskens, Peter (2006) Meteor Showers and their Parent Comets, Cambridge University Press https://doi.org/10.1017/CBO9781316257104
Kinsman J. H. (2013) Meteor Showers in the Ancient Maya
Hieroglyphic Codices (in:) T.J. Jopek, F.J.M. Rietmeijer, J. Watanabe, I.P. Williams (eds.) „Meteoroids 2013, Proceedings of the Astronomical Conference, held at A.M. University, Poznań, Poland, Aug. 26-30, 2013”, pp. 110–116
Lindley David (1992) Earth saved from disaster! „Nature” 360
Marsden, Brian G. (1992) IAUC 5636: Periodic Comet Swift–Tuttle (1992t), Central Bureau for Astronomical Telegrams
Marsden, Brian G. (1992) IAUC 5670: Periodic Comet Swift–Tuttle (1992t), Central Bureau for Astronomical Telegrams
Verschuur, Gerrit L. (1997) Impact! The Threat of Comets and Asteroids, Oxford Academic https://doi.org/10.1093/oso/9780195101058.001.0001
Stephens, Sally (1993) Cosmic Collisions, Astronomical Society of the Pacific
Taube, Karl (2000) The Turquoise Hearth: Fire, Self-Sacrifice, and the Central Mexican Cult of War (in:) D. Carrasco, L. Jones, S. Sessions (eds.) Mesoamerica’s Classic Heritage: from Teotihuacan to the Aztecs, University of Press Colorado
2 komentarze