Teotihuacan

Mezoameryka, Teotihuacan, Meksyk, cywilizacje, Piramida Słońca, Piramida Księżyca, Piramida Pierzastego Węża, Cytadela

Teotihuacan, najpotężniejsze z miast Mezoameryki, pozostaje nadal tajemniczym miejscem. Naukowcy po dziś dzień nie wiedzą, jakim językiem tam mówiono, a teotihuacańskie glify pozostają nieodczytane. W ten sposób jedyne źródła historyczne odnoszące do przeszłości miasta to inskrypcje pochodzące z Nizin Majów. Majowie nazywali je Ho’ Noh Witz (Pięć Gór) albo Puj (Miejsce Trzcin). W okresie szczytowym miasto mogło zamieszkiwać nawet 200 tys. osób.

Aleja Umarłych – Miccoatli

Odwiedzającym Teotihuacan miasto kojarzy się zwykle z dwiema ogromnymi piramidami: Słońca i Księżyca oraz ponadpięciokilometrowej długości drogą, centralną arterią nazwaną przez Azteków Aleją Umarłych – Miccoatli. Aztekowie odkryli ruiny miasta w XII-XIII w. n.e. i uczynili je w swojej mitologii miejscem narodzin bogów. Na Aztekach, społeczności nomadów z północnoamerykańskiego stanu Utah, Miccoatli wywarła niesamowite wrażenie. Wzięli oni ciągnące się wzdłuż ogromnej drogi platformy za grobowce dawnych władców, stąd nazwa, jaką jej nadali.

Główna aleja Teotihuacan jest zorientowana zgodnie z majańską północą, odchyloną o 15 stopni i 5 minut od kierunku geograficznej północy. W układzie urbanistycznym Teotihuacan, poza ciągnącą się kilometrami Miccoatli, uwagę zwraca prostokątna siatka ulic i budynków. Nie jest ona spotykana nigdzie indziej w Mezoameryce.

Chronologia Teotihuacan

Linia czasowa Teotihuacan jest późna i dosyć krótka, jak na chronologię Mezoameryki. Tym bardziej zadziwiający jest fenomen tego potężnego miasta. Archeologiczna historia miasta zaczęła się dopiero pod koniec epoki późnopreklasycznej, kiedy po kulturach OImeków pozostały w Mezoameryce już jedynie wspomnienia, na Nizinach Majów kwitła preklasyczna cywilizacja, a w Niecce Mirador-Calakmul piętrzyły się wielkie piramidy triadyczne.

Teotihuacan wywierało przez czterysta lat ogromny wpływ na Niziny Majów, którego najbardziej spektakularnym przejawem była entrada 378 r. n.e., a następnie zgasło nagle w niezrozumiały sposób około 550 r. n.e. Archeolodzy znaleźli tutaj ślady rozległego pożaru, jaki miał miejsce około 575 r. n.e. (Saint-Charles Zetina & Fenglio Limon 2021). Upadkiem tego miasta kończy się w Mezoameryce epoka wczesnoklasyczna.

Aztec	1150-1500 n.e.
Mazapan	900-1150 n.e.
Coyotlatelco	650-850 n.e.
Metepec	550-650 n.e.
Xolalpan	350-550 n.e.
Tlamimilolpa	200-350 n.e.
Miccaotli	125-200 n.e.
Tzacuali	1-125 n.e.
Patlachique	150-1 p.n.e.

Tajemniczy upadek Teotihuacan

Joel Gunn próbuje wiązać upadek wielkiej stolicy z efektami małego zlodowacenia w Mezoameryce, które rozpoczęło się około 536 r. n.e. (Late Antique Little Ice Age – LALIA 536-660 n.e.). Zwraca uwagę na wyniki badań archeologicznych w kompleksie pałacowym Xalla (55 tys. m² powierzchni), położonym na przekątnej od wielkiej Piramidy Słońca w stronę Piramidy Księżyca.

Znaleziono tam pogruchotaną figurę jednego z teotihuacańskich bogów, zaś sam pałac został spalony. Jego zdaniem arystokracja musiała porzucić miasto w latach 536-570 n.e. Jednym z powodów, który doprowadził do tej sytuacji mogła być susza – najgorsza od 4,5 tys. lat. Spowodowała ona znaczny spadek poziomu wody w jeziorach. Trwał on przez kolejne pół tysiąca lat.

Wielkie Piramidy Teotihuacan

Wielkie piramidy Teotihuacan, znane obecnie jako: Piramida Słońca i Piramida Księżyca zostały wzniesione w krótkim czasie, około 100 r. n.e. Ich nazwy również nadane zostały im przez Azteków. Piramida Słońca jest zorientowana tak, by jej główna fasada celowała w zachód Słońca w dniu 12 sierpnia oraz 29 kwietnia. Daty te dzielą rok na okresy po 105 i 260 dni. 260 dni to cykl rytualnego kalendarza Mezoameryki, zwanego przez Majów tzolk’in. Data 12 sierpnia leży blisko początku obecnej wersji świata w Długiej Rachubie (zgodnie z dwiema najbardziej popularnymi korelacjami: 11 lub 13 sierpnia 3114 p.n.e.).

Cytadela

Najbardziej charakterystycznym kompleksem architektonicznym Teotihuacan jest jednak Cytadela, często prezentowana na zdjęciach dzięki groteskowym podobiznom węży, umieszczonych na elewacjach znajdującej się tam piramidy, trzeciej pod względem wielkości w mieście. Cytadela to architektoniczny kompleks o boku 400 m, z niezwykle charakterystyczną piramidą w swej zachodniej części, wzniesioną z andezytowych bloków. Na jej wewnętrznym placu zmieściłoby się spokojnie sto tysięcy ludzi.

Świątynia Pierzastego Węża

Świątynia Pierzastego Węża była jedną z pierwszych teotihuacańskich budowli w stylu talud-tablero. Jatz’oom Kuy (Sowa Miotacz Oszczepów), który najprawdopodobniej sponsorował entradę z 378 r. n.e. na Nizinach Majów, wszedł na tron w 374 r. n.e. i tytułował się czwartym władcą Teotihuacan, co wiemy z inskrypcji na tzw. Marcadorze w Tikal. Był on najwyraźniej czwartym władcą dynastii, która około 250-300 n.e. pobudowała Cytadelę (Guenter 2002:14; Laporte 2004:215; Murakami & Garcia-Des Lauriers 2021).

Piramida Pierzastego Węża, trzecia pod względem wielkości w Teotihuacan, ma wymiary zaledwie 65 x 65 x 20 m, ale do budowy całej Cytadeli użyto więcej materiału niż na ogromną Piramidę Księżyca. W jej trzewiach położono szczątki około dwustu ofiar, przeważnie zdrowych i dobrze ubranych mężczyzn z rękoma związanymi na plecach. Niektórzy mieli inkrustowane zęby i modnie deformowane  czaszki.

Cowgill uważa, że to żołnierze elitarnej gwardii, zaciągniętej, niczym Waregowie, gdzieś daleko poza Teotihuacan. Być może wszyscy zostali pochowani żywcem. Makabrycznym składnikiem image’u gwardzistów są naszyjniki z ludzkich szczęk, imitowanych i prawdziwych. Niektóre z ofiar złożonych w Cytadeli pochodziły dla odmiany z miasta.

Cytadela wnosiła nową jakość w pełnym architektonicznym i kosmologicznym spektrum. By ją wznieść zrównano z ziemią znajdujące się tam wcześniej budowle (Cowgill 2015:158,173-198,203; Sugiyama 1989:90). Wyniki badań archeologicznych sugerują, że wzniesiono ją w latach 250-300 n.e., we wczesnej fazie Tamimilolpa (170-350 n.e.). Do terminacji Cytadeli musiało dojść w latach 350-450 n.e. lub wcześniej we wczesnej fazie Xolalpan (350-550 n.e.) (Murakami & Garcia-Des Lauriers 2021).

Kopie cytadeli w Mezoameryce

Przez długie lata uważano, że jedyna kopia Cytadeli znajduje się w Chingu (Tula, Hidalgo). Inne kopie Cytadeli odnaleziono jednak w: San Bartolo Aguacaliente, El Tepozán, Cañada de la Virgen i Peralta (Sugiura et al. 2021)). Kopię cytadeli znaleziono jednak również za pomocą lidaru w Tikal, na południe od Mundo Perdido.

UWAGA: Podstrona w rozbudowie. Zawiera jedynie szczątkowe informacje na temat największej z potęg Mezoameryki.

Bibliografia:

Cowgill, George L. (2015) Ancient Teotihuacan: Early Urbanism in Central Mexico (Case Studies in Early Societies), Cambridge University Press. doi:10.1017/CBO9781139046817

Gunn, Joel (2024) The Impact of the Little Ice Age of 536 CE on Mesoamerica, Aztlander

Linné, Sigvald (2003) Archaeological Researches at Teotihuacan, Mexico, The University of Alabama Press

López Austin, Alfredo; Leonardo López Luján, Saburo Sugiyama (1991) The Temple of Quetzalcoatl at Teotihuacan: Its Possible Ideological Significance, „Ancient Mesoamerica” 2(1), s. 93-105

Martin, Simon (2023) Teotihuacan: Rome of the Ancient Americas, (prezentacja) Penn Museum

Sugiyama, Saburo (1989) Burials Dedicated to the Old Temple of Quetzalcoatl at Teotihuacan, Mexico, „American Antiquity” 54(1). Cambridge University Press, s. 85-106

Taube, Karl A. (1992) The Temple of Quetzalcoatl and the Cult of Sacred War at Teotihuacan, „Anthropology and Aesthetics” 21, Peabody Museum of Archaeology and Ethnology s. 53-
87

White, Christine D.; Michael W. Spence, Fred J. Longstaffe, Hillary Stuart-Williams, Kimberley R. Law (2002) Geographic Identities of the Sacrificial Victims from the Feathered Serpent Pyramid, Teotihuacan: Implications for the Nature of State Power. „Latin American Antiquity” 13(2), s. 217-236 doi:10.2307/971915

Notki prasowe:

Exploring the Tunnel Underneath the Feathered Serpent Temple at Teotihuacan, Mexico

Tajemniczy tunel pod Piramidą Quetzalcoatla w Teotihuacan