Karl Theodor Sapper (1866-1945) – niemiecki geolog, etnolog, naturalista i antykwariusz, jak określamy obecnie pasjonatów, którzy, nie posiadając specjalistycznego przygotowania i wykształcenia, włożyli wielki wkład do dziedziny nazywanej obecnie archeologią. Karl Sapper urodził się 6 II 1866 r. w małej wioseczce Wittislingen na pograniczu i Bawarii i Szwabii. Był słabego zdrowia, szybko się męczył i niemało chorował. By wywalczyć sobie kondycję, odbywał długie wspinaczki w Alpy, w trakcie których zainteresował się przyrodą. W efekcie tego porzucił plany o studiach teologicznych i wstąpił na Uniwersytet w Monachium, aby studiować geologię u słynnego paleontologa Karla von Zittela (1839-1904).
W 1886 r. Karl Sapper wyruszył w pieszy rajd z Monachium do Neapolu i z powrotem. W Neapolu wspiął się na Wezuwiusza, co sprawiło na nim tak ogromne wrażenie, że postanowił specjalizować się w wulkanologii. W 1888 r. obronił rozprawę doktorską na temat północnej, wapiennej części Alp na Uniwersytecie w Monachium. Ponieważ nadal miał problemy ze zdrowiem i doradzono mu przeprowadzkę w cieplejszy klimat, Sapper dołączył do brata, który od 1884 r. wraz z grupą niemieckich osadników ze Szwabii zakładał plantacje kawy w górskich lasach Alta Verapaz w Gwatemali. Tak w 1888 r. Karl Sapper znalazł się na fince nieopodal Coban.
Karl Sapper w Mezoameryce
Doskonaląc hiszpanski i kekchi, Karl Sapper gromadził bezcenne materiały etnologiczne na temat kultur Majów Kekchi i Lakandon. Opisał ruiny Quirigua, Copan i Yaxchillan. W 1889 r. rozpoczął dwunastoletni okres wypraw po Ameryce Środkowej, eksplorując Gwatemalę, Peten, Góry Maya w Belize, które pozwoliły mu opracować geologiczną sekwencją stratygraficzną regionu. Badał kenozoiczne skały wulkaniczne południowo-wschodniej Gwatemali, północno-wschodniego Hondurasu i Salwadoru. Geologiczną obsesją Sappera stały się jednak czwartorzędowe wulkany Wyżyn Majów. Wspiął się na każdy stożek wulkaniczny wzdłuż wybrzeża Pacyfiku od Meksyku do Panamy.
Meksyk: Tabasco i Chiapas – 1893
W 1892 r. za swą geologiczną mapę Gwatemali Karl Sapper otrzymał nagrodę na salonie w Chicago. Zaowocowało to zamówieniem na podobne opracowania dla stanów Jukatan, Tabasco i Chiapas od federalnego rządu Meksyku. W styczniu 1893 r. Sapper przybił do portu Salina Cruz, a następnie konno i pieszo wyruszył do miasta Meksyk, by pozałatwiać formalności, jednocześnie nie przerywając pracy. Czekając na administrację wspiął się na wszystkie wysokie wulkany Doliny Meksyku. Następnie wrócił na południe, zajmując się badaniami przesmyku Tehuantepec. Pozbawiony tragarzy sam dźwigał pięć miesięcy swój ekwipunek i próbki. W trakcie tej wyprawy musiał widzieć ruiny Dzibilnocac w regionie Chenes.
Półwysep Jukatan – 1894
Kolejna wyprawa Karla Sappera do Belize, Meksyku i Peten okazała się niefortunna geologicznie – wynajęci na Jukatanie tragarze pozbywali się po cichu próbek skał i skamielin, uważając je za bezwartościowe. Sapper nabawił się też malarii, co zmusiło go w końcu do powrotu na Wyżyny Majów. Opublikował jednak traktat na temat geologii Jukatanu, który na prawie stulecie był podstawą wszelkich badań i poszukiwań surowców w tym regionie. W raporcie dla Smithonian Institution zamieścił też plany licznych stanowisk Majów, w tym pałacu 5N2 w grupie Rio Bec A, który Sapper nazwał Ixtinta. Od nazwy obozowiska Sappera nad strumieniem Bec, Teoberto Maler nadał później nazwę całemu regionowi Rio Bec. Historycznie jest pierwszym badaczem który zaraportował budowlę w stylu architektonicznym Rio Bec.
Salwador i Honduras – 1895
Następnie Karl Sapper zwrócił uwagę na południe. Po oględzinach wulkanów Gwatemali ruszył do Salwadoru, który ukochał dzięki krajobrazom i ludziom. Badał kredowe skały osadowe wokół Metapan i prekolumbijskie ruiny nad jeziorem Guija. Wspiął się na każdy wulkan aż po Zatokę Fonseca i zbierał etnologiczne dane o lokalnych językach. Po zbadaniu trzeciorzędowych skał obok czwartorzędowych wulkanów wokół San Salvador, gdzie spędził nieco czasu, Sapper wyruszył przez Honduras nad wybrzeże Morza Karaibskiego – to była jedna z jego najtrudniejszych podróży, nie tylko z uwagi na bardzo trudny teren. Powróciła malaria, znów stracił też swoje geologiczne próbki…
Europa – powrót po laury
W roku 1900 Karl Sapper uzyskał doktorat na Uniwersytecie w Lipsku, co pozwoliło mu na prowadzenie tam działań dydaktycznych. Jego dysertacja miała tytuł On the geological relevance of the tropical vegetation of Central America and southern Mexico, zaś jego pierwszy odczyt to Ethnology of Central America. W 1902 r. w wieku 36 lat przyjął tytuł profesora geografii na uniwersytecie w Tübingen w Badenii-Württembergii.
Powrót do Ameryki – 1902-1903
Erupcje wulkanów Soufrière na wyspie St. Vincent (Antyle) i Mont Pelée na Martynice (Antyle) oraz seria trzęsień ziemi w zachodniej Gwatemali ściągnęły jednak Karla Sappera na powrót do Ameryki. Pomiędzy sierpniem 1902 a kwietniem 1903 r. odwiedził Yellowstone i Wielki Canyon w Colorado, zbadał też niedawno aktywny wulkan Santa Maria w Gwatemali. Na Martynice próbowano oskarżyć go o szpiegostwo, uniemożliwiając badania na południu wyspy. Po odwiedzeniu kilkunastu wulkanicznych wysp Mniejszych Antyli, powrócił jednak na Martynikę w marcu 1903 r., raz jeszcze przyjrzeć się z bliska Mont Pelée.
Karl Sapper w służbie cesarza
W 1904 r. Karl Sapper badał wulkany we wschodniej części Morza Śródziemnego, w 1905 r. Wysp Kanaryjskich, w 1906 r. Islandii. W latach 1908-1909 Niemiecki Imperialny Urząd Kolonialny wysłał go na badania geografii i wulkanologii Nowej Brytanii (Neupommern) i Nowej Irlandii (Neumecklenburg) w Kraju Cesarza Wilhelma zwanym również Archipelagiem Bismarcka – ówczesnej niemieckiej kolonii na północy Papui – Nowej Gwinei. W 1910 r. uhonorowano go katedrą geografii na Uniwersytecie w Strasburgu, został również naukowym doradcą Teresy Bawarskiej, w planowanej podróży dookoła świata przez Syberię, Japonię, Hawaje, Kalifornię, Amerykę Środkową oraz Południową, która nie doszła do skutku z powodu wybuchu I wojny światowej.
Karl Sapper i lata w akademii…
Po zakończeniu wojny i przegranej Niemiec, Karl Sapper musiał porzucić stanowisko w Strasburgu. Przyjął wtedy katedrę geografii w Würzburgu – mniejsza jednostka dydaktyczna dawała mu więcej czasu na badania. W 1923 r. uruchomił Instytut Studiów Amerykańskich. W 1923 i 1924 r. był więc znowu w Mezoameryce, w 1925 i 1926 badał wulkany Stromboli oraz Santorini. W 1927 r. Karl Sapper wydał swe dzieło Vulkankunde, podsumowujące ćwierćwiecze jego badan nad wulkanami. W 1927 i 1928 r. w ramach podróży naukowych odwiedził Brazylię, Argentynę, Paragwaj, Chile, Boliwię, Peru, Ekwador i Kolumbię. W latach 1928-29 był rektorem Uniwersytetu w Würzburgu, działał naukowo aż do odejścia na emeryturę w 1932 r. w wieku 66 lat.
Ostatnie lata
Po odejściu Karla Sappera Instytut Studiów Amerykańskich stopniowo podupadał, a po zniszczeniu biblioteki w bombardowaniu Würzburga w 1945 r. przestał istnieć (Instytut reaktywowano w 1955 r.). Sapper spędził ostanie lata z Anée von Limprun, z którą był żonaty od 1905 r. Karl Sapper zmarł 29 marca 1945 r. w Garmish, dokąd oboje przeprowadzili się po jego odejściu z uniwersytetu. Na cześć Sappera nazwano w Mezoameryce dwa gatunki węży: Amastridium sapperi i Micrurus diastema sapperi.
Bibliografia:
McBirney, Alexander; Volker Lorenz (2003) Karl Sapper: Geologist, Ethnologist and Naturalist, „Earth Sciences History” 22(1), History of Earth Sciences Society, s. 79-89
Sapper, Karl (1895) Die unabhängigen Indianerstaaten von Yucatán, „Globus” LXVII (13), Friedrich Vieweg, Braunschweig, s. 197–201.
Sapper, Karl (1896) The Old Indian Settlements and Architectural Structures in Northern Central America, Smithsonian Report for 1895, Washington DC, s. 537–555 (with plates XXIX-XXXIV).
Sapper, Karl (1897) Das nördliche Mittel-Amerika nebst einem Ausflug nach dem Hochland von Anachuac: Reisen und Studien aus den Jahren 1888-1895, Friedrich Vieweg, Braunschweig.
5 komentarzy