Chicanna – Dom Paszczy Węża - Archeologia.edu.pl

Mezoameryka, Niziny Majów , Meksyk, Campeche, Jukatan, archeologia, Maya, Rio Bec

Co jest najbardziej niesamowitego w Chicanna? Portal Paszczy Węża, od którego to stanowisko wzięło swoją nazwę? Jest rzeczywiście piękny – jeden z najwspanialszych na całym Jukatanie, ale dość kompaktowy, jeśli widzieliście Hormiguero… Dwa portale ustawione jeden na drugim? Czegoś takiego nie ma nigdzie indziej, ani w Rio Bec, ani w Chenes, w całym świecie Majów! Każde stanowisko archeologiczne jest na swój sposób wyjątkowe. W każdym znajdzie się przecież coś niepowtarzalnego.

lis meksyk jukatan fox gray grey szary mexico chomak wirginski campeche ssak mammal yuacatan — Ch’omak – szary lis (*Urocyon cinereoargenteus fraterculus*) w ruinach Chicanna, Campeche (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Chicanna należy do tych najbardziej niezwykłych stanowisk archeologicznych. Szkoda, że leży tak blisko drogi federalnej 186. Wkrótce nadjedzie tędy pociąg, który zniszczy świat, jaki znam. Kontrowersyjna inwestycja mająca zmienić odludne peryferia Jukatanu w jeden wielki, dobrze skomunikowany park rozrywki pełen tego wszystkiego, przed czym uciekamy z przeładowanych hałasem i celebrytami resortów…

Na orbicie Becan

becan piramida IX campeche meksyk mexico pyramid maya — Becan (Campeche, Meksyk) – najpotężniejsze stanowisko i najpewniej stolica całego regionu Rio Bec. Przez stulecia punkt projekcji siły dynastii Węża (Kaanul), położony mniej więcej równo między ich kolejnymi stolicami: w Dzibanche i Calakmul. Na zdjęciu piramida IX (fot: P.A. Trześniowski / INAH 2023)

Zjazd do Chicanna znajduje się między słupkami 143 i 145 km na wspomnianej drodze. To tylko 2,5 km od tajemniczych ruin Becan. Trudno przegapić to miejsce, jadąc ze Xpujil w stronę Escarcega. Znamienne, że stanowisko odkryto dopiero 32 lata po odkryciu Becan. Stąd pierwsze nazwy: Becan Chico i Kilometer 143. Obecną nazwę – Chi Kan Nah, czyli Dom Paszczy Węża – zawdzięcza szczególnemu elementowi tutejszej architektury. Pomieszamy dziś znowu style Rio Bec i Chenes, podobnie jak w Hormiguero, choć inaczej.

Czultuny w Chicanna…

Chicanna Rio Bec chultun czultun sascabera — Wejście do czultunu albo sascabery w Chicanna (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Kiedy dotrzecie do Chicanna i załatwicie sprawy biletowe, ścieżka za budynkiem strażnika prowadzi zwyczajowo na teren stanowiska. Nie idźcie jednak tą drogą. Rzućcie okiem na mapę odrestaurowanej części, by zapamiętać ogólne usytuowanie poszczególnych grup budowli. Następnie skierujcie się na wprost, zgodnie z kierunkiem, z którego przyjechaliście. Pierwsza rzecz, rzucająca się w oczy, to dziura w ziemi, a właściwie w skale. Wygląda jak małe wejście do jaskini. Zorientujecie się bez trudu, że pod spodem jest ukryta komora. To czultun, który najprawdopodobniej przeoczylibyście, spacerując ścieżką zaproponowaną na mapie. Chultunób [l.mn.] były dla Majów namiastkami jaskiń, placówkami świata podziemi, w których odprawiano specyficzne obrzędy. Jeśli macie ze sobą latarkę, spróbujcie zajrzeć do środka. Jeśli nie, idźcie dalej.

Dom Paszczy Węża

chicanna chenes structure II portal zoomorficzny zoomorphic portal maya ruins mexico meksyk ruiny majów — Dom Paszczy Węża – struktura II w Chicanna to kanoniczna trzyczęściowa budowla w styu architektonicznym Chenes, z trzema parami komnat i przekazem ikonograficznym centralnnej części budynku wspieranym przez jej boczne portale (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Zaczynając zwiedzanie moją trasą, wychodzicie wprost na budowlę, od której stanowisko zyskało swoją nazwę. Wchodząc na plac, odwróćcie się na wschód. To ten moment, kiedy spojrzycie w oczy i w paszczę Węża. Macie przed sobą jeden z najbardziej niesamowitych widoków, jakie może zaserwować Jukatan – paszczę Potwora Ziemi, Witz. Choć znajdujemy się w regionie Rio Bec, ten budynek to kwintesencja stylu architektonicznego Chenes. Mógłby stać w Hochob albo w Xtampak… Dom Paszczy Węża (struktura II) to tytułowy budynek stanowiska.

Paszcza Potwora Ziemi

chicanna chenes rio bec structure II portal zoomorficzny zoomorphic portal maya ruins mexico meksyk ruiny majów — Słynny zoomorficzny portal struktury II w Chicanna, Rio Bec, Campeche, Meksyk, od którego pochodzi nazwa stanowiska. Dom Paszczy Węża zbudowany w całości w stylu Chenes. Brama symbolizuje wejście do jaskini znajdującej się wewnątrz świętej góry stworzenia (Witz). W kosmologii Majów funkcjonuje jako przejście w zaświaty (fot: P.A. Trześniowski 2019)

Portal w przepięknym stylu Chenes, nie tak wielki jak w Hormiguero, ale bardziej zadziorny dzięki zachowanemu rzędowi dolnych zębów, wystających z końca podestu, wyobrażającego wysuniętą do przodu szczękę. Te zęby symbolizują stalagmity jaskini i stanowią jedno z najwspanialszych znanych przedstawień paszczy Potwora Ziemi. Trzyczęściowy budynek flankuje wschodni skraj placu. Mocno rozbudowany górny gzyms musiał być kiedyś zdobiony stiukowymi dekoracjami, może rzeźbami. Dzisiaj zostały po nich tylko kamienne rusztowania. Zoomorficzny portal zajmuje centralną część budynku.

Krwistoczerwone glify

Winikhaab’ ch’ajomm – fragment inskrypcji na elewacji struktury II w Chicanna odsłonięty w trakcie prac konserwatorskich (fot: P.A. Trześniowski 2020)

W środku znajduje się osiem komnat, jednak najciekawsze, poza doskonale zachowanym portalem, są resztki inskrypcji odsłoniętej przypadkiem w trakcie prac renowacyjnych w 1986 r., gdy odpadła warstwa przykrywającego je tynku. Wysoko na elewacji po prawej stronie paszczy Witz widać kilka barwionych głęboką czerwienią bloków glificznych. Zachowany fragment: winikhaab’ ch’ajomm sugeruje, że budynek został konsekrowany na zakończenie k’atunu, prawie dwudziestoletniego cyklu Długiej Rachuby, albo też dwóch dekad panowania tutejszego władcy.

chicanna chenes struktura ii maya ruins mexico meksyk ruiny majów — Struktura II w Chicanna, Rio Bec, Campeche, Meksyk (fot: P.A. Trześniowski 2019)

Piękny dwór zbudowano pod koniec późnoklasycznej fazy Bejuco, około 700-720/740 n.e., tuż przed opustoszeniem Becan. Zaraz potem go porzucono, a tylna część budynku zawaliła się. Miało to miejsce między pierwszą a drugą druzgocącą klęską dynastii Węża (Kaanul) z rąk Yax Mutal (Tikal), kiedy w miastach zdominowanych dotąd przez Calakmul zaczęto znów wznosić stele.

wylinka wąż serpent skin serpiente — Wylinka węża na schodach Wieży Węży w Chicanna, Rio Bec, Campeche (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Chicanna zostało odbudowane i rozkwitło już po ponownym zasiedleniu Becan na początku schyłkowoklasycznej fazy Xcocom, około 860/880 n.e., w trakcie apogeum architektonicznego regionu Rio Bec. Jeśli spytacie skąd znowu Chenes w Rio Bec i skąd generalnie tyle Chenes w Rio Bec, będziecie mieli rację. Nie wiemy…

chicanna chenes structure ii maya ruins mexico meksyk ruiny majów — Portal jednej z bocznych komnat struktury II w Chicanna, zbudowanej w stlu Chenes (fot: P.A. Trześniowski 2019)

Grupa A w Chicanna

chicanna chenes rio bec grupa a maya ruins mexico meksyk ruiny majów — Widok z góry na grupę A w Chicanna (Rio Bec, Campeche, Meksyk). Po lewej, zachodniej stronie placu struktura I – Pałac Dwóch Wież. Po prawej, stronie wschodniej, struktura II, czyli Dom Paszczy Węża. Na północy ruiny struktury III. W samym centrum placu znajdowała się niewysoka platforma, niewidoczna pod koronami drzew (fot: P.A. Trześniowski / INAH 2023)

Plac Domu Paszczy Węża otoczony jest w sumie trzema dworcami i platformą. Dwory stoją na niewysokich podestach. Przechodząc na wskroś, zorientujecie się, że plac ten nie jest bynajmniej prostokątny. Tak drastyczne odstępstwa od kątów prostych trudno wyjaśnić nieuwagą. Możliwe, zatem, że budowle rozstawione na osi wschód-zachód były zorientowane astronomicznie. O ile Dom Paszczy Węża (struktura II) reprezentuje styl architektoniczny Chenes, ta stojąca naprzeciwko struktura I to czysty styl Rio Bec – pałac z dwiema wieżami – szeroka rezydencja, która zamyka plac od zachodu.

Pałac Dwóch Wież z Chicanna

chicanna rio bec struktura i maya ruins mexico meksyk ruiny majów — Pałac Dwóch Wież – struktura I w Chicanna wybudowana w stylu Rio Bec (fot: P.A. Trześniowski 2020)

Dziesięć komnat, dwie wieże… Najbardziej typowy, wręcz kanoniczny rozkład pomieszczeń w stylu architektonicznym Rio Bec: trzy pary (tandemy) komnat w głównym skrzydle budowli i jeszcze dwie na jej bokach, zwrócone w swoich kierunkach, na zewnątrz. Gzymsy nad wejściami runęły, a bliźniacze wieże się osypują. Widać jednak jeszcze ich zaokrąglone rogi i resztki atrap schodów, które prowadziły do nieistniejących już atrap świątyń, znajdujących się niegdyś na szczytach. Zostały resztki zdobień w bliźniaczych niszach, które flankują wejścia do dawnych komnat dworu.

Chicanna Rio Bec Structure I panel kwinkunks Maya iconography ikonografia Majów — Kwinkunksy i *pawatuuny* – jeden z paneli na południowej elewacji Pałacu Dwóch Wież (struktura I) w Chicanna (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Przy portalach bocznych tandemów, tych zwróconych na południe i północ, nisze zdobiły kwinkunksy, ustawione jeden nad drugim. Najprostszy układ jaki można sobie wyobrazić. Od góry i od dołu wspierany przez pawatuuny. W niszach na przedniej, wschodniej elewacji Pałacu Dwóch Wież mamy znacznie bogatszy program. Jeśli byliście w Rio Bec A, rozpoznacie bez trudu głowy Witz z profilu, znane z nisz na elewacji tamtejszego pałacu Ixtinta. Dzięki długim, haczykowatym nosom często mylone z Chaakiem.

Chicanna Rio Bec Structure I panel Maya iconography ikonografia Majów — Sztukateria w jednym z paneli na wschodniej elewacji Pałacu Dwóch Wież (struktura I) w Chicanna (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Kiedyś specjaliści od symboliki Majów wszędzie widzieli Chaaka – boga deszczu, który dla cywilizacji upadłej rzekomo w wyniku przeciągającej się suszy, na pewno był istotny. Chaak był ważny, ale obecnie w całej ikonografii Rio Bec i nie tylko Rio Bec dostrzegamy Witz – Potwora Ziemi, kojarzonego z pochodzeniem życia i legitymizacją władzy. Tak, wszystkie maski Chaaka na elewacji pałacu Codz Poop w Kabah, we Wzgórzach Puuc również…

kabah puuc maya ruins architecture yucatan mexico jukatan architektura ruiny majów codz poop — Codz Poop, styl architektoniczny Puuc, Kabah, Yucatan, Meksyk (fot: P.A. Trześniowski 2022)

Tylna ściana pałacu, jak wszystkie dworce Rio Bec, pokryta jest cała kamieniem ciosowym. Brak tutaj zdobień, tylko dolny gzyms.

Chicanna Rio Bec Structure I — Zachodnia elewacja Pałacu Dwóch Wież (struktura I) w Chicanna (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Półkolumny na elewacji, nie tylko na gzymsach…

chicanna chenes rio bec struktura iii maya ruins mexico meksyk ruiny majów — Struktura III ze zdobieniami w formie półkolumn. Podobna sztukateria w regionie Rio Bec znana jest jeszcze ze struktury 7N75 w grupie Rio Bec C (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Pozostałe budowle grupy A są w znacznie gorszym stanie, ścięte na wysokości pasa lub piersi. Na elewacji struktury III widać rząd grubych półkolumn. Niegdyś musiały szczelnie pokrywać całą ścianę od dolnego do górnego gzymsu. Wariacja na temat stylu Puuc w Rio Bec? A może na temat grupy G w Tikal?! Półkolumny pokrywające całą wysokość elewacji znam wprawdzie jeszcze z dworca 7N75 w grupie Rio Bec C, jednak tam są to grupy trzech smukłych kolumn, nie zaś pięciu pokrywających całą dostępną ścianę.

Po lewej stronie struktury III widać resztki niewielkiej piramidy, a z tyłu mieści się jeszcze kilka dość chaotycznie rozlokowanych pomieszczeń. Urzeczeni pięknem wspaniałych przykładów architektury w stylach Rio Bec i Chenes grupy A w Chicanna, zwykle nie zwracamy na tę niepozorną konstrukcję uwagi. Piramida w Rio Bec… – niewysoka a jednak…

chicanna rio bec structure iii maya ruins mexico meksyk ruiny majów — Struktura III w Chicanna (Rio Bec, Campeche, Jukatan) ze zdobieniami w formie półkolumn i resztkami piramidy po lewej (fot: P.A. Trześniowski 2019)

Późnoklasyczny rozkwit Chicanna

chicanna rio bec struktura vi maya ruins mexico meksyk ruiny majów — Struktura VI w Chicanna (Rio Bec, Campeche, Meksyk) z zachowanym grzebieniem dachowym i bogatym programem ikonograficznym w niszach flankujących wejście (fot: P.A. Trześniowski 2019)

Na południowy-wschód, w odległości około 150 m od placu grupy A, znajdziecie resztki grupy B. Po drodze jednak koniecznie zwróćcie uwagę na czultun. Na centralnej budowli grupy B (struktura VI) pręży się jeszcze piękny grzebień dachowy. Pamiętacie, że wszędzie poza regionem Rio Bec taka dekoracja mogła zdobić jedynie królewskie pałace i świątynie? A w Rio Bec „zwykłe” dwory… Widać również zanurzone panele z resztkami stiukowych dekoracji po obu stronach wejścia. Jest yaxche’ – wielka Ceiba pentandra, drzewo przechodzące przez trzy poziomy wszechświata. Jest Witz z profilu…

chicanna chenes rio bec structure vi maya ruins mexico meksyk ruiny majów — Zachowany grzebień dachowy struktury VI w Chicanna i otwarta w wyniku zawalenia sklepienia przednia komnata dworu oraz przybudówki (fot: P.A. Trześniowski / INAH 2023)

Ten dwuizbowy dworek to najstarsza, a przy tym jedyna do dziś istniejąca część dawnej grupy B. Na zewnątrz po lewej stronie, tuż pod górnym gzymsem zachowały się fragmenty polichromii zdobiących niegdyś ściany: czerwień i Maya Blue (barwnik produkowany z indygowca i attapulgitu). Pozostałe pomieszczenia grupy były dobudowywane po bokach dworca VI w trzech kolejnych fazach. Z biegiem czasu jednak uległy one szybszej rozsypce niż dwór. Warto zwrócić uwagę na otwory w ścianach, pozostałości po zamknięciach komnat, których na razie wciąż nie potrafimy odtworzyć.

Chicanna Rio Bec Structure VI panel Maya iconography ikonografia Majów — Jeden z paneli na elewacji Pałacu Grzebienia (struktura VI) w Chicanna (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Wczesnoklasyczne korzenie

Chicanna structure X Rio Bec Campeche Meksyk Jukatan — Struktura X w Chicanna. Najstarsza znana budowla na terenie stanowiska (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Jakieś 100 m na południowy-zachód od grupy A znajdują się resztki dwóch struktur umieszczonych na jednej, wspólnej platformie. Struktura XI, ta z lewej, a konkretnie jej środkowa część, to najstarsza znana budowla w Chicanna. Ma dość niezwykłe rozmieszczenie komnat na planie litery H. Sześć pomieszczeń umieszczonych w grubej poprzeczce było dostępnych tylko od wschodniej strony, tworząc w środku labirynt, odbiegający od typowego dla stylu Rio Bec układu podwójnych komnat ze świadczącymi o statusie podłogami na różnych wysokościach.

chicanna chenes structure xx maya ruins mexico meksyk ruiny majów — Struktura XX w Chicanna (fot: P.A. Trześniowski 2019)

W sieci znajdziecie informacje, że jest to preklasyczne jądro całego założenia, jednak najstarsze ślady jakie znalazł tu w latach 70. Joseph Ball to bogaty depozyt z późnej fazy Chacsik (ok: 400 r. n.e.) w jego wczesnoklasycznych fundamentach. Ceramika, lityki i… zielonkawy obsydian ze środkowomeksykańskich wychodni w Pachuca – dowód związków Chicanna z Becan, a Becan z Nowym Porządkiem: Teotihuacan i Tikal.

chicanna chenes rio bec struktura x maya ruins mexico meksyk ruiny majów — Struktura X – najstarszy zidentyfikowany budynek w Chicanna, Rio Bec, Campeche (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Składająca się z trzech pomieszczeń, z wejściami flankowanymi przez bliźniacze panele ze stiukową sztukaterią, struktura X to późnoklasyczny dodatek w stylu Rio Bec.

Wieża Węży – struktura XX

chicanna chenes rio bec structure xx maya ruins mexico meksyk ruiny majów — Struktura XX w Chicanna, Rio Bec, Campeche, Meksyk (fot: P.A. Trześniowski / INAH 2023)

Z dala wygląda niczym kamienny kopiec ze zdobieniami w formie wijących się wolut, symbolizujących oddech jaskini. Na rogach piętrzą się, zawieszone jedna nad drugą, maski z zakrzywionymi nosami. Paszcza Witz, wąska jak na samotnej wieżyczce dworku V w Hormiguero, zajmuje tutaj dwa piętra. Pierwszy portal, ozdobiony oddechem jaskini, znajduje się na dole. W jego środku widać prowadzące na górę schody. Dolna szczęka z pogruchotanymi pieńkami stalagmitów jest bardzo mocno wysunięta wprzód.

chicanna chenes rio bec structure xx portal zoomorficzny zoomorphic portal maya ruins mexico meksyk ruiny majów — Jedyny w swoim rodzaju tandem zoomorficznych portali na strukturze XX w Chicanna (Rio Bec, Campeche, Meksyk). Dwupiętrowa struktura XX z zoomorficznymi portalami w stylu Chenes. Na pierwszym planie wyszczerbione stalagmity – dolna szczęka Potwora Ziemi (fot: P.A. Trześniowski 2019)

Drugi zoomorficzny portal w stylu Chenes promienieje na górze. Na samym szczycie widać resztki wieńczącego niegdyś całą budowlę grzebienia dachowego, z wąskimi szczelinami, podobnymi do strzelnic w średniowiecznych zamkach. Sklepienia dwóch spośród czterech komnat zawaliły się, nadając całości wygląd kamiennego mrowiska. Złowieszczo piękna, efektownie zdewastowana – tę budowlę śmiało można by nazwać XXX!

Architektoniczne podium

Wraz ze strukturą II w Hormiguero to dwa z najbardziej niesamowitych miejsc na Nizinach Majów. To z uwagi na klimat, jaki tworzą portale – architektoniczne wejścia do świętych jaskiń, rozwarte paszcze Potwora Ziemi w oprawie dzikiej meksykańskiej dżungli. Trzecim jest dworek Temple w grupie Rio Bec B. To moje podium jeśli chodzi o architekturę Majów.

Nietypowy układ pomieszczeń

Jest tu tuzin mieszkalnych komnat na dolnym poziomie i jeszcze cztery świątynne na górnym. Zorientowanie na północ sprawia, że wspaniale zdobiona stiukowymi płaskorzeźbami fasada wystawiona jest na południe. Jest to jedyne znane miejsce, w którym można podziwiać resztki aż dwóch zoomorficznych portali ustawionych jeden nad drugim. Architektoniczny ewenement na skalę całego świata Majów.

Tajemnice dżungli

Choć odległa od struktury II o ledwie 300 m, odkryta została dopiero w 1970 roku przez The Southeastern Campeche Archaeological Project (1969-1971) Uniwersytetu Tulane. Projekt prowadził Jack D. Eaton – jeden z zapomnianych herosów epoki eksploracji Jukatanu. Eaton przemierzał bezdroża półwyspu w poszukiwaniu zapomnianych ruin. W 1966 r. Eaton odkrył Chicanna. To on odkrył również powszechną w regionie Rio Bec uprawę tarasową. Niedoceniony, w 1974 r. zniknął ze swej uczelni, a wraz z nim komplet wszystkich jego polowych notatek. Dwupiętrową budowlę odrestaurował Ramon Carrasco Vargas w 1983 roku, znany z wcześniejszych badań w Rio Bec B i późniejszych w Calakmul.

Królewskie sztukaterie z Chicanna

W dolnych komnatach są kamienne ławy. Nie przegapcie zdobień, które znajdują się pod nimi. Mają kształt kwiatów z ludzką twarzą pośrodku – glif AHAU, oznaczający władcę i władzę. Szlachta na zagrodzie równa wojewodzie… Nie po raz pierwszy staje mi przed oczami ta specyficzna wizja Majów z regionu Rio Bec. Znaleziono ich tutaj aż dwadzieścia siedem. Kilka zostało jednak zrabowanych. Odzyskane można oglądać w Muzeum Archeologii w San Francisco de Campeche, w forcie San Miguel.

ahau ajaw glyph stiuk stucco chicanna — Glif AHAU, jako element sztukaterii zrabowanej ze struktury XX w Chicanna. Ekspozycja Museo Arqueológico de Campeche, Fuerte de San Miguel (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Wracając do świątyni na szczycie Wieży Węży i jej narożnych masek Witz… Póki co można nadal jeszcze wspinać się na górę i podziwiać z bliska wspaniałą sztukaterię, wymaga to jednak ostrożności. Budowla jest krucha, więc proszę miejcie na nią baczenie, to prawdziwy skarb architektury Majów.

chicanna chenes structure xx portal zoomorficzny zoomorphic portal maya ruins mexico meksyk ruiny majów — Kolumna narożnych masek i woluty przedstawiające oddech żywej jaskini na elewacji piętra struktury XX (fot: P.A. Trześniowski 2019)

Chicanna – jako stanowisko satelitarne Becan

Los Chicanna, począwszy od najstarszego depozytu zakładzinowego z fazy Chacsik (ok: 400 r. n.e.), był nierozerwalnie powiązany z Becan. Razem opustoszały w pierwszej połowie VIII stulecia n.e., wspólnie przeszły renesans po ponownym zasiedleniu przez uciekinierów z Acanmul na początku IX wieku. Chicanna, Becan i Xpuhil 1 oglądały drugi upadek cywilizacji Majów, a nawet przeżyły go o …półtora do dwóch stuleci.

Becan i jego najbliższe satelity, jak Xpuhil 1 i Chicanna, pozostawały zamieszkane do około 1050-1100 r. n.e. Szeroko pojęty region Rio Bec wyludnił się o wiek wcześniej: 950-1000 n.e. Jeśli nie dacie sobie czasu na zwiedzanie rozrzuconych po selwie małych stanowisk Rio Bec, Chicanna, jako osiedle rezydencyjne, będzie doskonałym uzupełnieniem monumentalnych piramid, tajnych przejść i fortyfikacji Becan. Reprezentacja stylów Rio Bec i Chenes w czystych formach w ramach różnych budowli mogłaby mieć w Chicanna charakter architektonicznego konkursu.

Xpujil, 13.0.10.15.1 5 Imix 9 Mol

Reproducción Autorizada por el Instituto Nacional de Antropología e Historia – materiały fotograficzne z drona uzyskane zostały za pozwoleniem INAH (Instituto Nacional de Antropología e Historia) w ramach projektu realizowanego z moich prywatnych funduszy

przemek trzesniowski adriano archeolog arquaeologo archaeologist meksyk

Skrócona wersja artykułu na temat stanowiska Chicanna ukazała się na łamach kwartalnika „Archeologia Żywa” 1(87)/2023 pod tytułem: „Chicanna – Dom Paszczy Węża„

Wsparcie dla portalu Mezoameryka

Jeżeli uznasz treści publikowane na portalu MEZOAMERYKA: archeologia.edu.pl za użyteczne, wesprzyj nas, przyłączając się do akcji przedłużenia działalności portalu. Wierząc mocno w powszechny i darmowy dostęp do wiedzy, od trzech lat utrzymuję portal własnym sumptem, bez reklam. Opublikowałem tutaj w tym czasie 180 artykułów z materiałami i informacjami pozyskanymi w terenie. Jednak, z roku na rok koszty utrzymania portalu rosną i obecnie jest to już prawie 1200 zł. Dlatego zorganizowałem zbiórkę pod adresem: zrzutka.pl/tp8bu6. Zachęcam do nawet najdrobniejszych wpłat. Wspierajmy polską naukę

Chichen Itza — Kwesta na utrzymanie techniczne portalu archeologia.edu.pl

Pozostałe artykuły cyklu o Rio Bec i Chenes:

Bibliografia:

Ball, Joseph W. (1974) A Regional Ceramic Sequence for the Río Bec Area (in:) Wyllys Andrews IV (ed.) Archaeological Investigations on the Yucatán Peninsula, Middle American Research Institute, Publication 31, Tulane University, New Orleans, pp. 113–117.

Ball, Joseph W. (1972) Ceramic Sequence at Becan, Campeche, Mexico. Second (final) Preliminary report: 1972. (in:) „Ceramica de Cultura Maya” (8), pp. 34-40.

Carrasco Vargas, Ramón (1994) Chicanna, Campeche, un sitio de la frontera sur: Estudio arquitectónico, Centro de Estudios Mayas, Universidad Nacional Autónoma de México, Mexico City.

Eaton, Jack D. (1974) Chicanna: An Elite Center in the Río Bec Region, (in:) Archaeological Investigations on the Yucatan Peninsula, Middle American Research Institute Publication 31, Tulane University, New Orleans, pp. 133–138.

Eaton, Jack D. (1972) A report on excavations at Chicanna, Campeche, Mexico, “Ceramica de Cultura Maya” 8, pp. 42-61.

Gendrop, Paul (1983) Los estilos Rio Bec, Chenes y Puuc en la arquitectura maya, Universidad Nacional Autónoma de México, Mexico City.

Heyden, Doris; Paul Gendrop (1976) Pre-Columbian Architecture of Mesoamerica, Harry N. Abrams, Inc., Publishers, New York.

Mayer, Karl Herbert (1999) Bench Decorations of Structure XX, Chicanna, Campeche, “Baessler-Archiv, Neue Folge, Band XLVII, pp. 323-343

Mayer, Karl Herbert (1988) A painted Maya text at Chicanna, Campeche, Mexico, “Mexicon” X (5), pp. 87-88

Mayer, Karl Herbert (2001) La pintura mural del Edificio II de Chicanná (in:) La Pintura Mural Prehispanica en Mexico VII (14), Universidad Nacional Autónoma de México, Mexico City.

Moyes, Holley (2016) Xibalba, the Place of Fear: Caves and the Ancient Maya Underworld, “Arys” 14, pp. 171-190

Potter, David Farington (1976) Prehispanic Architecture and Sculpture in Central Yucatan, “American Antiquity” 41 (4), pp. 430-448

Potter, David Farington (1973) Maya Architectural Style in Central Yucatan, (dysertacja) Department of Anthropology, Tulane University

Romero Sandoval, Roberto (2017) El inframundo de los Antiguos Mayas, UNAM

Schele, Linda (1998) The Iconography of Maya Architectural Façades during the Late Classic Period, (in:) Stephen D. Houston (ed.) Function and Meaning in Classic Maya Architecture, Dumbarton Oaks Research Library and Collection, Washington, pp. 479-517.

Trześniowski, Przemysław A. (2024) Chultunòb (czultuny): jaskinie kieszonkowe czy podziemne bimbrownie? „Mezoameryka” II (1) DOI: 10.13140/RG.2.2.25209.89443

Trześniowski, Przemysław A. (2023) Paradygmat jaskiniowy: Rys historyczny i rola jaskiń w kosmologii i świętym krajobrazie Majów. „Mezoameryka” I. DOI: 10.13140/RG.2.2.35580.76165

Webster, David; Joseph W. Ball (2021) Rehabilitating Becan, „Ancient Mesoamerica”, Cambridge University Press

Williams-Beck, Lorraine (2012) Las portadas zoomorfas y la región de los Chenes: Veinticinco años de investigación en Campeche, (in:) B. Arroyo, L. Paiz, H. Mejía (eds.) XXV Simposio de Investigaciones Arqueológicas en Guatemala, 2011, Ministerio de Cultura y Deportes, Instituto de Antropología e Historia y Asociación Tikal, Guatemala, pp. 414-426.

Rio Bec architektura Przemek Przemyslaw Trzesniowski — RIO BEC: Archeologia, architektura, region – Przemek A. Trześniowski

Post Views: 36

Chicanna – Dom Paszczy Węża