Tikal – piramida Templo V

Tikal, Mezoameryka, archeologia, architektura, Niziny Majów, Gwatemala, Peten, piramidy Majów

Potężna bryła piramidy Templo V jest jedną z górujących nad Tikal. Piramida V (5D-5) stoi na wapiennej platformie pięć metrów ponad poziom Wielkiego Placu Tikal, co razem z 53 m wysokości własnej sprawia, że ustępuje wysokością jedynie Templo IV – jednej z trzech najwyższych budowli w całym świecie Majów (podobnej wysokości są tylko piramida I w Tonina i kompleks piramid triadycznych La Danta w El Mirador). Piramida Templo V imponuje też swą szeroką schodnią – 19,3 m szerokości to ~dwa razy więcej niż schody wielkich piramid: Templo I, Templo II i Templo III.

Architektura piramidy Templo V

Nietypowe zaokrąglenia piramidy

Piramida Templo V (5D-5) w Tikal zbudowana jest z siedmiu pięter, których ściany mają lekko zbieżną krzywiznę i… zaokrąglone narożniki. Żadna inna piramida w Tikal nie wygląda w ten sposób, co budzi naturalne pytanie o źródło inspiracji. Niestety, jedyną jak do tej pory analogię znaleziono na wschodnim budynku (B20) grupy Kaana w Uxwitza’ (Caracol). Zważywszy, że Caracol zostało najechane przez Tikal 559 r. n.e., a następnie wzięło udział w wojnie przeciw Yax Mutul (Tikal) po stronie dynastii Węża – Kaanul, byłby to zaiste dziwny kierunek inspiracji. Piramida Templo V jest zbudowana na planie prostokąta o wymiarach 51 x 36 m, z dłuższą osią na linii wschód-zachód. Templo V u podstawy zajmuje łącznie 2050 m². Siedem pięter ma łączną wysokość 30 m.

Nietypowa, jak na Tikal, świątynia na szczycie

Na szczycie piramidy Templo V znajduje się świątynia z nietypowo pojedynczą komnatą – świątynie w Tikal mają ich zwykle trzy, czasem dwie. Przy 3,95 m długości i 4,4 m wysokości komnata ma jedynie 90 cm szerokości. Jej podłoga zajmuje tylko 4% powierzchni świątyni, przywodząc na myśl raczej wczesnoklasyczne, a nawet preklasyczne budowle. Sama świątynia ma aż 9 m wysokości. Ściany świątyni mają nawet po 9 m grubości, a wszystko po to, by dźwigać potężny ciężki grzebień.

Potężny grzebień Templo V

Grzebień wieńczący dach świątyni na szczycie piramidy Templo V w Tikal ma aż 12,5 m wysokości. Niegdyś zdobiło go 11 masek bogów, głównie Chaaka i K’inich Ajaw. Bogowie spoglądali na północ, na wodny rezerwuar Aguada de Palacio, Wielki Plac i Północny Akropol, gdyż Templo V różni się też kierunkiem. Piramida jest skierowana na północ z odchyleniem około 7,5 stopnia ku wschodowi. Większość piramid w Tikal została zbudowana na osi wschód-zachód.

Schody, schody, schody…

Schody Templo V wystają z bryły piramidy na 12,6 m. Rekonstruktorzy założyli, że piramida miała 90 stopni. Konstrukcja schodów Templo V nawiązuje do wczesnoklasycznych wersji piramid z Północnego Akropolu Tikal (5D-22-2da, 5D-33-2da, 5C-49-2da)

Piramida wzniesiona jednym rzutem?

Piramida Templo V (5D-5) w Tikal została wzniesiona w ramach jednego wysiłku konstrukcyjnego (wewnątrz tej piramidy nie ma żadnej starszej budowli). W dolnej części znaleziono skromny pochówek nastolatki, złożonej w pozycji embrionalnej. Dziewczyna (ok. 15 lat) mogła umrzeć w efekcie rozległego zapalenia, które mogło się zacząć od zbyt głęboko osadzonej inkrustacji zęba. Znaleziono też wtórny pochówek młodego mężczyzny (18-22 lata) o inkrustowanych i piłowanych zębach. Spośród wkładów znaleziono jedynie piryt, umieszczony w jego spiłowanych kłach. Znaleziono również komorę zawierającą pięć kadzielnic z wczesnego kompleksu Tulix, który odpowiada fazom ceramicznym wczesnego Ik / Tepeu 1 (550-700 n.e.).

A jednak podstruktura

Kolejne sezony wykopalisk archeologicznych ujawniły substrukturę wewnątrz piramidy Templo V (5D-5). Niewielka budowla z wczesnoklasycznej fazy Manik i kilka depozytów będących pozostałościami dawnych ceremonii. Depozyt 2 znajdujący się w wypełnieniu 5D-5-Sub-1 to spore nagromadzenie wczesnoklasycznej ceramiki. W depozycie 4 oprócz ceramiki znaleziono węgielki, ludzkie i zwierzęce kości (przypalone i nie) oraz czarny i zielony obsydian.

Problemy z przypisaniem piramidy władcy

Ceramika znaleziona przy ofiarach zakładzinowych oraz typologia kadzielnic plasowałoby konstrukcję piramidy Templo V na początku okresu późnoklasycznego (ok. 600 r. n.e. ± 50 lat). Tymczasem wszyscy przypisują ją Jasaw Chan K’awiil, który panował dopiero w II poł. VII stulecia. Rok 600 n.e. to sam środek hiatusu w Tikal.

Wykopaliska archeologiczne

Piramida V (5D-5) została wstępnie oczyszczona z roślinności za czasów ekspedycji Alfred P. Maudslay 1881 r. i Teoberto Maler 1894, który nadał strukturze 5D-5 jej nazwę Templo V. Wizytował ją również Alfred Tozzer. Pierwsze prace konserwatorskie Templo V przeprowadził zespół pod kierownictwem Óscar Quintana i Raúl Noriega w latach 1987-1991.

Bibliografia:

Ferree, Lisa (1972) The Pottery Censers of Tikal, Guatemala. (dysertacja) University of Southern Illinois, Carbondale

Gómez, Oswaldo (1999) Excavaciones en el interior del Templo V, Tikal, (in:) J.P. Laporte & H. Escobedo (eds.) XII Simposio de Investigaciones Arqueológicas en Guatemala, 1998, Museo Nacional de Arqueología y Etnología, Guatemala, s. 174-182

Gómez, Oswaldo (1998) Nuevas excavaciones en el Templo V, Tikal, (in:) (in:) J.P. Laporte & H. Escobedo (eds.) XI Simposio de Investigaciones Arqueológicas en Guatemala, 1997, Museo Nacional de Arqueología y Etnología, Guatemala, s. 54-70

Gómez, Oswaldo; Cristiana Vidal Lorenzo (1997) El Templo V de Tikal: Su excavación, (in:) (in:) J.P. Laporte & H. Escobedo (eds.) X Simposio de Investigaciones Arqueológicas en Guatemala, 1996 Museo Nacional de Arqueología y Etnología, Guatemala, s. 315-331

Muñoz Cosme, Gaspar (1997) El Templo V de Tikal: Su arquitectura, (in:) J.P. Laporte & H. Escobedo (eds.) X Simposio de Investigaciones Arqueológicas en Guatemala, 1996 Museo Nacional de Arqueología y Etnología, Guatemala, s. 300-314