Archeoastronomia

Kromlech Stonehenge
„Każda epoka ma takie Stonehenge, na jakie zasługuje albo, jakiego pragnie” - Jacquetta Hawkes. Stonehenge, Salisbury, Anglia (fot: P.A. Trześniowski 2023)

Archeoastronomia, astroarcheologia, etnoastronomia, historia astronomii, archeologia, kosmologia, architektura

Stonehenge magalithic structure cromlech England Wiltshire Salisbury
Megalityczny kromlech Stonehenge w hrabstwie Wiltshire w zachodniej Anglii – stanowisko będące przedmiotem zaciekłych batalii między astronomami a archeologami (fot: P.A. Trześniowski 2024)

Archeoastronomia to interdyscyplinarna dziedzina nauki, zajmująca się astronomią starożytnych cywilizacji, łącząc archeologię, astronomię, historię i etnografię. Dzieli się na astroarcheologię, etnoarcheologię oraz historię astronomii. Archeoastronomia opiera się głównie na zbieraniu, analizie i interpretacji danych dotyczących ukierunkowań struktur i zespołów architektonicznych na ciała niebieskie w określonych datach i porach doby. Etnoastronomia opiera się na wiedzy zdobywanej poprzez badania etnograficzne i etnohistoryczne wśród nadal istniejących kultur. Natomiast historia astronomii opiera się na źródłach pisanych, które relacjonują rozwój wiedzy i myśli astronomicznej w przeszłości.

Chichen Itza Piramida Kukulkana
Piramida Kukulkana w Chichen Itza – cel pielgrzymek i ceremonii Fiesta del Sol w dniach 21 III każdego roku mimo, iż Majowie nie znali pojęcia równonocy, zaś efekt zstępującego węża na balustradzie wschodów jest najbardziej spektakularny w… kwietniu (fot: P.A. Trześniowski 2016)

Już najstarsze cywilizacje przywiązywały wagę do obserwacji nieba. Powtarzalne cykle Słońca, Księżyca i planet są najbardziej stałymi, przewidywalnymi, a w konsekwencji najbardziej niezawodnymi zjawiskami naturalnymi, na których można opierać kalendarze. Obserwacje ciał niebieskich służyły uporządkowaniu i formalizacji czasu w celach związane z uprawą roślin, przewidywaniem pór roku, monsunów oraz, w kontekście napięcia związanego z oczekiwaniem na to, co przyniesie przyszłość, ustaleniu rytualnych obchodów ważnych wydarzeń sezonowych, takich jak pierwszy deszcz czy żniwa.

Bibliografia:

Anthony F. Aveni (2000) Rozmowy z planetami. W jaki sposób nauka i mitologia wymyśliły kosmos, Zysk i S-ka

Anthony F. Aveni (2000) Poza kryształową kulą : magia, nauka i okultyzm od starożytności po New Age, Zysk i S-ka

Anthony F. Aveni (2001) Imperia czasu. Kalendarze, zegary i kultury, Zysk i S-ka

Anthony F. Aveni (2002) Schody do gwiazd : obserwacje nieba w trzech wielkich starożytnych kulturach, Zysk i S-ka

Anthony F. Aveni (1980) Skywatchers of Ancient Mexico, University of Texas Press

Anthony F. Aveni (1980) The End of Time: The Maya Mystery of 2012, University Press of Colorado