Archeoastronomia

Archeoastronomia, astroarcheologia, etnoastronomia, historia astronomii, archeologia, kosmologia, architektura

Archeoastronomia to interdyscyplinarna dziedzina nauki, zajmująca się astronomią starożytnych cywilizacji, łącząc archeologię, astronomię, historię i etnografię. Dzieli się na astroarcheologię, etnoarcheologię oraz historię astronomii. Archeoastronomia opiera się głównie na zbieraniu, analizie i interpretacji danych dotyczących ukierunkowań struktur i zespołów architektonicznych na ciała niebieskie w określonych datach i porach doby. Etnoastronomia opiera się na wiedzy zdobywanej poprzez badania etnograficzne i etnohistoryczne wśród nadal istniejących kultur. Natomiast historia astronomii opiera się na źródłach pisanych, które relacjonują rozwój wiedzy i myśli astronomicznej w przeszłości.

Już najstarsze cywilizacje przywiązywały wagę do obserwacji nieba. Powtarzalne cykle Słońca, Księżyca i planet są najbardziej stałymi, przewidywalnymi, a w konsekwencji najbardziej niezawodnymi zjawiskami naturalnymi, na których można opierać kalendarze. Obserwacje ciał niebieskich służyły uporządkowaniu i formalizacji czasu w celach związane z uprawą roślin, przewidywaniem pór roku, monsunów oraz, w kontekście napięcia związanego z oczekiwaniem na to, co przyniesie przyszłość, ustaleniu rytualnych obchodów ważnych wydarzeń sezonowych, takich jak pierwszy deszcz czy żniwa.

Archeoastronomia w Mezoameryce

Cywilizacje Mezoameryki stosowały orientacje astronomiczne przy wznoszeniu specyficznych grup budowli od najdawniejszych czasów. Najważniejszym przykładem są grupy E, które służyły do strojenia najstarszego, 260-dniowego kalendarza Mezoameryki. Grupy E mogły być orientowane na wschody i zachody Słońca w określonych dniach, niektóre z nich celowały w dni ćwiartek roku (w Mezoameryce nie znano pojęcia ekwinokcjum), a krawędzie ich wschodnich platform w solstycja.

Inne budowle mogły być skierowane na wschody heliakalne jasnych gwiazd albo asteryzmów. Jeszcze inne, prócz orientacji słonecznych i gwiezdnych, kodowały również skrajne stanowiska Księżyca, bądź pozycje Wenus, która w Mezoameryce była jednym z najważniejszych ciał niebieskich.

Bibliografia:

Anthony F. Aveni (2000) Rozmowy z planetami. W jaki sposób nauka i mitologia wymyśliły kosmos, Zysk i S-ka

Anthony F. Aveni (2000) Poza kryształową kulą : magia, nauka i okultyzm od starożytności po New Age, Zysk i S-ka

Anthony F. Aveni (2001) Imperia czasu. Kalendarze, zegary i kultury, Zysk i S-ka

Anthony F. Aveni (2002) Schody do gwiazd : obserwacje nieba w trzech wielkich starożytnych kulturach, Zysk i S-ka

Anthony F. Aveni (1980) Skywatchers of Ancient Mexico, University of Texas Press

Anthony F. Aveni (1980) The End of Time: The Maya Mystery of 2012, University Press of Colorado

Trześniowski P.A. (2022) Grupy E nie służyły obserwacjom równonocy, „Archeowieści”

Trześniowski P.A. (2022) Znaczenie odkryć w San Lorenzo i Aguada Fénix związane z kalendarzem Mezoameryki. Zaklęte w architekturze, „Archeowieści”

Trześniowski P.A. (2024) Początki astronomii i kalendarza Mezoameryki: nowe dowody w architekturze z terenów Majów i Olmeków, „Archeowieści”

Trześniowski P.A. (2022) Nowe odkrycia w San Bartolo: najstarszy bezpośredni dowód użycia kalendarza na Nizinach Majów, „Archeowieści”

Trześniowski P.A. (2022) Chybiony spektakl New Age w ruinach Majów – jak to się robi w Dzibilchaltún…, „Archeowieści”