Mezoameryka, Niziny Majów, Jukatan, Campeche, archeologia, Kohunlich, architektura, ikonografia
Kohunlich to miejsce o wyjątkowym charakterze. Kiedy podróżuje się po południowo-wschodnim Campeche mocno odcina się na tle innych odwiedzanych stanowisk. Jak na Campeche przystało, ruiny otoczone są gęstym lasem tropikalnym, który tworzy niesamowitą scenerię i dodaje miejscu atmosfery tajemnicy i piękna. Las ten jednak różni się bardzo od selwy, której doświadczacie odwiedzając wszystkie mniej albo bardziej znane stanowiska archeologiczne w południowo-wschodnim Campeche, podróżując wzdłuż równoleżnikowo poprowadzonej drogi 186. Balamku, Nadzcaan, Calakmul, Oxpemul, Becan, Xpujil, Chicanna, Hormiguero, Ramonal, Dzibanche czy wszystkie skryte w selwie stanowiska regionu Rio Bec – tam wszędzie rośnie magiczna selva alta. Selwa w Kohunlich jest inna. Rosną tutaj niesamowite palmy Attalea cohune, rośliny, które mogą się poszczycić jednymi z najdłuższych liści na Ziemi. Sir Eric Thompson zaobserwował w 1936 r., w trakcie swojej własnej wyprawy Carnegie Institution do Campeche, że nie rosną one dalej na północ niż 15-20 mil od Rio Hondo, obecnie rzeki granicznej między Meksykiem a Belize.
Kohunlich słynie również z architektury. Nie tej monumentalnej, jak wielkie piramidy Becan, Dzibanche i Calakmul, a tej rezydencyjnej i administracyjnej. Nie znajdziecie tu jednak typowych dla epoki późno- i schyłkowoklasycznej rozwiązań, jak style Rio Bec, Chenes i Puuc. Są tu ich elementy, jednak Kohunlich eksperymentowało z architektonicznymi nowinkami, tworząc ich lokalne dialekty, a później własny styl Pixa’an. A co z monumentalną architekturą świątynną tak typową dla cywilizacji Majów? Kohunlich to stare miasto, tkwiące korzeniami jeszcze w okresie preklasycznym. Starsza architektura obecna jest, niestety, w części niedostępnej do zwiedzania turystom. Ta została niegdyś zniszczona przez wężową armię Kaanul z odległego o 25 km Dzibanche. We wschodniej części centralnego placu piętrzy się Piramida Masek. Wczesnoklasyczna piramida w stylu Peten będąca jednym z najwspanialszych pomników kultu przodków na Nizinach Majów. Niestety, dla ochrony wspaniałych maszkaronów, zdobiących jej elewację, przykryta jest szczelnie dachem z liści palm.
Piramida Masek
(fot: P.A. Trześniowski 2020)
Piramidy grobowe były osią ceremonialnego i politycznego życia miast na terenach Majów okresu klasycznego (250-909 n.e.). Piramidy Majów, jako architektoniczne modele świętych gór stworzenia, były naładowane silnym kosmologicznym znaczeniem. Materializowało ono w centrach miast Majów pełen wachlarz wartości kulturowych. Piramidy grobowe zapewniały stałą obecność zmarłych władców, ogniskując praktyki rytualne związane z kultem przodków. Pierwotnie Piramida Masek zdobiona była w osiem maszkaronów, jednak kilka z nich zostało zniszczonych w latach 60 XX w., dekadzie powszechnego rabunku i dewastacji dziedzictwa kulturowego na Nizinach Majów.
(fot: P.A. Trześniowski 2020)
W odróżnieniu od późnopreklasycznych maszkaronów na wielkich piramidach El Mirador czy Nakbe, które reprezentują podobizny bogów, maski te wykazują cechy ludzi – w ich oczach widoczny jest oznaczający człowieka glif WINIK, a jedynie w maszkaronie 3S jego konflacja z glifem K’IN, oznaczającym w tym wypadku K’inich Ahau – majańskiego boga Słońca.
Wszystkie twarze otoczone są pasami niebios łączącymi stylizowane głowy węży po obu stronach i dolne poziome pasy z motywami gwiazd na przemian z ukośnymi liniami, które prawdopodobnie są symbolami oznaczającymi świetlistość w preklasycznej ikonografii południowo-wschodniej Mezoameryki, jak na reliefach na wielkim akropolu El Mirador, fryzie na substrukturze IIC w Calakmul, czy stelach z Izapa i Tak’alik Ab’aj.
Bibliografia:
Salazar Lama, Daniel (2021) La creación de un lugar en el entorno construido de Kohunlich: Analisis e interpretacion integral del Templo de los Mascarones, Contributions in New World Archaeology 15: 173-206
Thompson, John Eric Sidney (1936) Exploration in Campeche and Quintana Roo and Excavations at San Jose, British Honduras. W: Carnegie Institution of Washington Year Book 35, s. 125-128.