Archeologia Majów, Maya, Mezoameryka, Tabasco, Meksyk, Jukatan, Moral Reforma, Usumacinta, stanowisko archeologiczne, stanowiska archeologiczne, piramidy Majów
Moral Reforma znajduje się na południowym-wschodzie obecnego stanu Tabasco w dzisiejszym Meksyku. Stanowisko archeologiczne leży nieopodal rzeki San Pedro Martir – dopływu wielkiej rzeki Usumacinta, na terenie parku Cascadas de Reforma Ecological Reserve. Ośrodek musiał zatem sprawować pieczę nad ważnym szlakiem handlowym i trasą komunikacyjną z serca Nizin Majów w Peten nad Zatokę Meksykańską.
Stanowisko było zamieszkane od epoki późnopreklasycznej (ok. 300-250 p.n.e.) po schyłkowoklasyczną (ok. 1000 n.e.). Stanowisko ma powierzchnię około 87 ha, pozostając w sporej części na prywatnych gruntach.
Zagadka nazwy stanowiska
Styl architektoniczny Peten piramid Moral Reforma nie budzi wątpliwości. Oryginalna nazwa ośrodka pozostaje jednak nieznana. Glif-toponim, który widnieje na stelach, został jedynie częściowo odczytany jako Ama-[?]. Współczesną nazwę nadał stanowisku w 1907 r. jego nowożytny odkrywca, Teoberto Maler. Na terenie stanowiska znaleziono do tej pory 22 ołtarze i tylko pięć stel.
Większość widocznej na stanowisku architektury pochodzi z epoki późnoklasycznej, z lat 600-800 n.e. Najwyższa struktura Moral Reforma – piramida 14A ma obecnie wysokość 23,5 m. Jest ona równocześnie najwyższą znaną piramidą na terenie obecnego meksykańskiego stanu Tabasco. Jej siostrzana piramida – 14B ma 20 m wysokości.
Moral Reforma w wielowiekowej wojnie między dynastią Węża (Kaanul) a Nowym Porządkiem (Witee’ Naah)
Stanowisko Moral Reforma znajduje się 85 km w linii prostej od dawnego Lakam Ha’ (Palenque) – stolicy dawnego mocarstwa B’aakal. Znamienne zatem, że Muwaan Jol, który wstąpił po raz pierwszy na tron 9.11.8.12.9 8 Muluk 12 Sutz’ (9 V 661 n.e.) w wieku 5 lat (stela 4), prawdopodobnie pod auspicjami Pakala Wielkiego, boskiego władcy B’aakal (Palenque), został koronowany po raz drugi w 662 r. n.e. przez Yuknooma II Wielkiego z odległego o 162 km Chiik Nahb’ (Calakmul). Miało to miejsce po pobiciu pobliskiego Pomona oraz Moral Reforma przez boskiego władcę K’in (Piedras Negras), który był najwyraźniej sprzymierzony z Wężami (Kaanul).
W dniu 9.12.18.4.19 11 Ajaw 17 Yaxkin (6 VII 690 r. n.e.) – w cztery lata po śmierci wielkiego imperatora, Moral Reforma ponownie zmieniło strony i Muwaan Jol wstąpił na tron ponownie pod auspicjami K’inich Kan Bahlama II z Lakam Ha’ (Palenque), syna Pakala Wielkiego. Ośrodek znajdował się uprzednio w strefie wpływów królestwa B’aakal (Palenque). Z inskrypcji zachowanych na terenie pobliskiego stanowiska Santa Elena wiemy, że Pakal Wielki pobił Moral Reforma w 659 r. n.e., biorąc w tym czasie jeńców również z pobliskiego Pomona.
Wykopaliska archeologiczne w Moral Reforma
Po pierwszym odkrywcy na terenie Moral Reforma, jakim w 1907 r. był Teoberto Maler, kolejnym został archeolog Wyllys Andrews IV w 1937 r. Znalazł on na stanowisku stelę 1, datowaną na 750 r. n.e. Stela przedstawia wasala tutejszego władcy oraz jeńców. W 1945 r. Raúl Pavón znalazł kolejne stele 2 i 3, datowane na lata 711 i 735 n.e.
César Lizardi w latach 1959-61 zabezpieczył wspomniane stele oraz zabytki z inskrypcjami, które znalazł w pobliskich miejscowościach Tenosique i Balancán. Lizardi zabezpieczył również dwie kolejne stele, które znalazł na stanowisku: stelę 4 datowaną na 656 n.e. i częściowo zachowaną stelę 5 z datą 633 n.e. Najprawdopodobniej ocalił je przed rabunkiem, jednak pozbawił je równocześnie kontekstu – ważnej informacji z perspektywy współczesnej archeologii.
Stele z Moral Reforma można oglądać dziś w muzeach: José Gómez Penaco Museum w Balancán oraz w Carlos Pellicer Museum w Villahermosa. INAH przeprowadził na terenie stanowiska prace konsolidacyjne dopiero w latach 1992-2012. Projekt zainicjował Daniel Juárez Cossío, który prowadził go w ciągu trzech pierwszych lat. Stanowisko, a właściwie dwie spośród pięciu grup architektury, zostały udostępnione przez INAH do ruchu turystycznego w 2009 r.
Jak dotrzeć do Moral Reforma?
Na stanowisko archeologiczne dotrzeć można jedynie mocnym samochodem. Droga dojazdu nie należy do najlepszych z uwagi na liczne dziury, zaś jej końcowy odcinek to zwykła droga polna. Opłata za wejście na stanowisko wynosi obecnie 100 meksykańskich pesos (MXN). Na miejscu dostępne są tymczasowe toalety i parking. Moral Reforma jest również stałym punktem na trasie ArcheowyprawyTM do Palenque i Chiapas.
5 komentarzy