El Carmen

Wyżyny Majów, Salwador, archeologia, Majowie, Maya, El Carmen, preklasyk

Stanowisko archeologiczne El Carmen (Salwador) znajduje się na zachodnim wybrzeżu Równiny Salwadoru, w departamencie Ahuachapán. Dziś jest to tylko kopiec wysokości około 3 metrów, na planie nieregularnego owalu, o średnicy między 50 a 60 metrów. El Carmen leży bardzo blisko ważnego systemu namorzynowego (manglar), oficjalnie nazywanego Estero El Zapote, lecz lepiej znanego jako Barra de Santiago. Granica manglaru kończy się obecnie około 450 m od stanowiska. Równina nadbrzeżna jest w tym obszarze bardzo wąska, a teren zaczyna wznosić się ledwie 150 m od El Carmen, piętrząc się w pasmach górskich Tacuba i Apaneca.

El Carmen (Ahuachapán, Salwador) było zamieszkane przez około 200 lat, między 1700 a 1500 rokiem p.n.e. Biorąc pod uwagę zagęszczenie materiału kulturowego odnalezionego w trakcie wykopalisk oraz rozmiary miejsca, szacuje się, że kopiec mógł mieścić 5-8 domów. W wypełnieniach kopca znaleziono dawne spichlerze oraz liczne fragmenty ceramiki, w tym, prócz naczyń, głównie typu ollas, fragmenty figurek oraz najstarszy znany z Salwadoru instrument muzyczny. W najgłębszych warstwach kuchnie ziemne. Są to, jak dotąd, najstarsze znane ślady aktywności ludzkiej na terenie Salwadoru.

Architektura krajobrazu El Carmen

Topografia El Carmen (Ahuachapán, Salwador) z linią brzegową Pacyfiku, ujściem rzeki i wąskiej równiny, nie mogła zbytnio się zmienić od czasu zamieszkiwania tego miejsca i stanowi dobry przykład wykorzystania ekotonów (przejść między strefami biotycznymi), które zapewniały tu dostęp aż do czterech środowisk, oferując ważne i różnorodne zasoby: 1) pobliskiego oceanu z rybami i skorupiakami, dostępnymi w piasku na plaży; 2) ujścia rzeki z rybami i licznym ptactwem, mięczakami, skorupiakami i gadami (żółwie, jaszczurki, iguany); 3) równiny przybrzeżnej, którą można było uprawiać; 4) wyżyny z różnorodną zwierzyną łowną i roślinami użytkowymi.

Historia badań El Carmen

Stanowisko archeologiczne El Carmen (Ahuachapán, Salwador) odkrył w 1986 r. Paul Amaroli podczas inwentaryzacji miejsc zniszczonych przez grabieże archeologiczne w regionie Cara Sucia. Informacje te wykorzystano do sformułowania pierwszej dwustronnej umowy przeciwko nielegalnemu handlowi antykami pomiędzy Salwadorem a USA, zawartej na mocy Konwencji UNESCO z 1970 r. w sprawie nielegalnego handlu dziedzictwem kulturowym.

Niemal wszystkie zarejestrowane stanowiska w regionie Cara Sucia były intensywnie plądrowane w tym czasie, jednak w El Carmen (Ahuachapán, Salwador) rabusie wywiercili tylko dwa płytkie otwory w kopcu, najwyraźniej rozczarowani, że wydobyli jedynie prymitywne skorupy, mocno różniące się od misternie zdobionej ceramiki, jaką znaleźli na sąsiednich stanowiskach (preklasycznych i późnoklasycznych). Materiał archeologiczny wydobyty w wyniku grabieży, zwrócił uwagę na szczególne znaczenie El Carmen, ponieważ pochodził najwyraźniej z czasów pierwszego osadnictwa, na początku okresu preklasycznego.

W 1988 r. Arthur Demarest z Vanderbilt University zrealizował projekt badawczy w El Carmen (Ahuachapán, Salwador), którego kierownikiem terenowym został Paul Amarolli przy asyście Barbary Arroyo. Skromne wykopaliska przeprowadzone w ramach tego projektu dostarczyły istotnych informacji i było oczywiste, że El Carmen wymaga dalszych badań. Do tej pory pobrano cztery daty radiowęglowe z wynikami w przedziale między 1700 a 1500 r. p.n.e. (daty skalibrowane). Byłby to więc jeden z najstarszych przykładów osady rolniczej w Mezoameryce.

Archeologia El Carmen

Faza kulturowa reprezentowana w El Carmen (Ahuachapán, Salwador) została nazwana Bostan w hołdzie dla archeologa Stanleya Boggsa. Porównano ją z fazą Locona zdefiniowaną dla wybrzeży Chiapas, która jednak jest późniejsza. Wykopaliska w El Carmen odsłoniły do 16 głównych warstw kulturowych. Większość z nich powstała jako wypełnienie zdeponowane przez mieszkańców stanowiska w czasie jego zamieszkiwania. Ostatnia widoczna warstwa kończy się na obecnej powierzchni kopca i została dotknięta erozją, rozrostem roślinności i działalności rolniczej.

Ziemne kuchnie i ceramika – najstarsze stanowisko produkcji soli w Mezoameryce?

Najniżej położone warstwy w El Carmen (Ahuachapán, Salwador) reprezentują najstarszą znaną działalność człowieka w tym miejscu. Znaleziono tutaj trzy kuchnie ziemne, wykonane z gleby i pozbawione materiału kulturowego. Miały one około 1-1,2 m średnicy i sięgały 0,5-0,6 m w głąb. Ich ściany były czerwonawe od działania ciepła, co w jednym miejscu wystarczyło do częściowego zeszklenia gleby. Wewnątrz pieców znaleziono 2-3 cienkie warstwy popiołu, które wskazują na ich wielokrotne użytkowanie.

Kuchnie ziemne były powszechne w późniejszych okresach, ponoć nadal użytkowano je w jurysdykcji San Julián (departament Sonsonate) w połowie XX wieku. Te w El Carmen (Ahuachapán, Salwador) mogły służyć do gotowania wody morskiej w garnkach do produkcji soli, za czym przemawiać mogą szczątki wyjątkowo grubego naczynia, znalezione w pobliżu jednej z kuchni. Wnosząc po braku pozostałości jakichkolwiek stałych struktur, El Carmen mogło mieć w tym najstarszym okresie charakter sezonowy.

Architektura nieformalna i spichlerze

Najstarszą warstwę kulturową El Carmen (Ahuachapán, Salwador) przykryto kilkoma pokładami błotnistej ziemi, o grubości 0,2-0,6 m. Choć odkopano tylko 32 m² kopca, wypełnienia są wyraźnie rozległe i wymagałyby skoordynowanej pracy kilku osób, wskazując na obecność kilku mieszkających tu rodzin. W wypełnieniach widoczne są nieregularności, które mogłyby odpowiadać podstawom poszczególnych domów, nie znaleziono jednak żadnych śladów słupów. Wypełnienia wieńczy zwykle wyraźnie zaznaczona podłoga, bardziej zwarta i twardsza. Na jednej z kondygnacji zachował się ślad ludzkiej stopy, najstarszy znaleziony do tej pory w Salwadorze.

W wypełnieniach drugiej warstwy El Carmen (Ahuachapán, Salwador) znaleziono 12 elementów cylindrycznych – bardzo wczesne przykłady spichlerzy. Miały głębokość do 0,8 m i średnicę 0,8-1 m. Ich wnętrza zostało otynkowany warstwą ok. 0,2 m błota, nakładanego dla lepszego uszczelnienia na mokro. Kilka z nich sugeruje używanie pokrywy lub wieczka. W prawie wszystkich na dnie znaleziono warstwę ceramicznych skorup, starannie ułożonych w celu utworzenia podłogi z wyraźnym zamiarem utrzymania oryginalnej zawartości osadów w czystości. Spichlerze odkopano wypełnione ziemią, czasem z cienkimi warstwami żwiru, a czasem ze szczątkami, takimi jak skorupy, zwęglony materiał organiczny lub ślady muszli.

Niedosyt danych

Błotnista gleba używana jako wypełnienie w El Carmen (Ahuachapán, Salwador) była wystarczająco kwaśna, aby doprowadzić do całkowitego rozłożenia muszli. Objętość złóż w El Carmen waha się od około 0,4 do 0,6 m³, niewiele w porównaniu do późniejszych złóż znanych z tego regionu, wzdłuż wybrzeża Salwadoru, Gwatemali i Chiapas w dzisiejszym Meksyku, które mają objętość 1-2,5 m³. Na porównywalnym stanowisku Tierras Largas (Oaxaca, Meksyk), gdzie szeroko zakrojone wykopaliska umożliwiły analizę całkowitej liczby obiektów rozmieszczonych wokół platformy mieszkalnej, wykazano, że każdy dom miał 2 do 5 powiązanych złóż. Być może, mając tylko połowę średniej objętości na młodszych stanowiskach, moglibyśmy zakładać, że dawne paleniska w El Carmen miały (w przybliżeniu i bez uwzględnienia wielu zmiennych) dwukrotnie większą niż znaleziona liczbę powiązanych depozytów.

Ceramika El Carmen

Główną formą ceramiki z El Carmen (Ahuachapán, Salwador) jest kuliste naczynie z małym otworem, typu tecomate, podobny kształtem do tecomates z Meksyku, a nie przypominający tych z terenu Salwadoru. Były to delikatne garnki o cienkich ściankach. Najczęstszą ozdobą ceramiki z El Carmen jest prosty, szeroki i czerwony pas, otaczający górną krawędź, czasem odseparowany
nacięciem. Mniej powszechne jest zdobienie żłobieniami, czasem równoległymi, a czasem zygzakowatymi. Nieozdobione naczynia, z płaskim dnem i rozwartymi ku górze ścianami, znajdowane są rzadziej zwykle mają średnicę około 20 cm lub więcej.
Inne przedmioty ceramiczne to najstarszy znany instrument muzyczny w Salwadorze: zoomorficzny gwizdek przedstawiający ptaka. Znaleziono również dwie nogi, które prawdopodobnie były częściami antropomorficznych figurek.

Wielcy nieobecni

Zadziwiające, że w ramach wykopalisk archeologicznych w El Carmen (Ahuachapán, Salwador) nie znaleziono żadnych żaren/moździerzy (manos i metates), co przypisuje się ograniczonemu charakterowi wykopalisk. Wśród znalezionych artefaktów kamiennych jest natomiast wędkarski ciężarek – mały, owalny kamień, bardzo cienki w przekroju, który zmodyfikowano za pomocą nacięć na obu końcach służących do zawiązania sznurka.

El Carmen na preklasycznych szlakach handlowych Mezoameryki

Większość lityków składała się z 76 fragmentów i bardzo drobnych nieregularnych płatków obsydianu, ukształtowanych dwusiecznie. Na podstawie analizy 38 okazów, 87% pochodzi z wulkanu Ixtepeque, a tylko13% z El Chayal w Gwatemali. Kontrastuje to ze współczesnymi preklasycznemu El Carmen osadami na wybrzeżu Chiapas i Gwatemali, gdzie dominuje obsydian El Chayal. Wskazywałoby też, że już od najdawniejszych czasów przebiegały tu szlaki wymiany towarowej, które trwały do końca ery prekolumbijskiej. Obsydian z Ixtepeque dominuje w osadach z późniejszych okresów na zachodzie Salwadoru. El Carmen i niewątpliwie kilka innych pokrewnych osad, które jeszcze nie zostały odkryte, dowodzą, że terytorium Salwadoru od samego początku stanowiło integralną część Mezoameryki.

Post Views: 63