Architektura, sztuka, styl architektoniczny, style architektoniczne, Churrigueresque, Churrigueresco, ultrabarok, churrigueryzm
Churrigueresque –churrigueryzm
Churrigueryzm (Churrigueresque / Churriguersco) – ultrabarok to styl architektoniczny występujący na terenie Hiszpanii i Mezoameryki w okresie po konkwiście. Charakteryzował się przepakowaną do granic możliwości sztukaterią o motywach roślinnych. Churrigueryzm (Churrigueresque) to szczytowa forma baroku, zwana ultrabarokiem, wzbogaconego o rośline motywy mauretańskie przeniesione z hiszpańskiego stylu architektonicznego plateresco (Plateresque).
Jako rozwinięcie baroku churrigueryzm nie wprowadzał nowych form organizacji przestrzennej. Koncentrował się na zdobieniach barokowych budowli, głównie na fasadach, portalach i ołtarzach. Na terenie Mezoameryki w ikonografii ultrabaroku znalazły zastosowanie również motywy kultur prekolumbijskich z podbitych terytoriów.
Architektoniczne źródła Churrigueresque
Churrigueryzm (Churrigueresque) – ultrabarok powstał pod koniec XVII stulecia i cieszył się rozkwitem w pierwszej połowie XVIII w. Za twórcę tego stylu architektonicznego uważany jest pochodzący z Madrytu José Benito de Churriguera (1665-1725), który tworzył głównie w hiszpańskiej Salamance. Inicjatorem churrigueresque może być jednak Alonso Cano Almansa (1601-1667), który zaprojektował fasadę katedry Basílica Catedral Metropolitana de la Encarnación w Granadzie. Świątynię tę zbudowano na dawnym muzułmańskim meczecie w 1667 roku, po przejęciu Andaluzji przez Hiszpanów. Jeszcze wcześniejszym źródłem inspiracji churrigueryzmu może być przebogato zdobiona fasada późnogotyckiego klasztoru Certosa di Pavia w Lombardii, zbudowana na zlecenie Viscontich w latach 1473-1501.
Po 1760 r. ultrabarok zaczął tracić swą popularność na rzecz znacznie oszczędniejszego w formie, mocno wyważonego klasycyzmu.
Sztandarowe egzempla stylu Churrigueresque
Za najważniejsze z ultrabarokowych osiągnięć uważa się: 1) fasadę Catedral Metropolitana de la Asunción de la Bienaventurada Virgen María a los cielos w mieście Meksyk, wybudowaną w latach 1749-1769 przez Lorenzo Rodrigueza (1701-1774), pochodzącego z hiszpańskiej Granady; 2) wystrój klasztoru Cartuja de Granada w Hiszpanii, jaki wykonali w latach 1727-1764 Luis de Arévalo i F. Manuel Vasquez ze wspaniałym tabernakulum według projektu Francisco Hurtado Izquierdo y Fernández (1669-1725); 3) ołtarz El Transparente ze wspaniałym efektem chiaroscuro, wykonany w latach 1729-1732 przez Narciso Tomé (1690-1742) w ambicie Catedral Primada Santa María de Toledo, uważanej za szczytowe osiągnięcie hiszpańskiej architektury gotyckiej.
Na Jukatanie przykładem geometrycznych wpływów mauretańskich w stylu Churrihueresque jest fasada jezuickiej świątyni Iglesia de San Juan de Dios w San Francisco de Campeche.
Jak rozpoznać churrigueryzm (Churrigueresque)?
Wyróżniki architektoniczne churrigueryzmu (Churrigueresque) to, prócz bogatej ornementyki roślinnej, jak festony, nakładanej na bryły barokowych budowli, przede wszystkim kolumny salomonowe, lansowane w latach 1690-1720, w pierwszej fazie stylu. W drugiej fazie churrigueryzmu, w latach 1720-1760 pojawiły się estypity, które stały się centralnymi elementami ornamentyki fasad.
Kolumny salomonowe
Kolumny salomonowe w Churrigueresque (ultrabaroku) mają postać poskręcanych śrubowych trzpieni. Najczęściej mają kapitele w pochodzącym ze starożytnego Rzymu porządku kompozytowym. Jest to złożenie wolut z porządku jońskiego i koszyka akantów z porządku korynckiego. W bardzo różnorodnym ultrabaroku zdarzają się jednak kolumny salomonowe o kapitelach w porządku korynckim, a nawet jońskim czy doryckim. Kolumny salomonowe mogą być ażurowe. Mają wtedy bardzo głębokie rzeźbienia.
Kolumny salomonowe pojawiły się po raz pierwszy w architekturze późnego Cesarstwa Rzymskiego. Konstantyn Wielki ufundował w IV w. n.e. zestaw takich kolumn w Bazylice Św. Piotra w Rzymie. Domniemanie o ich pochodzeniu ze świątyni w Jerozolimie zdecydowało o ich nazwie. Gianlorenzo (Giovanni Lorenzo Bernini – 1598-1680) zastosował kolumny salomonowe w ukończonym w 1633 r. w ciborium Baldacchino di San Pietro w Bazylice Św. Piotra w Watykanie, zwanym również Ołtarzem Berniniego.
Estypity (estipites)
Estypity (estipites) w Churrigueresque (ultrabaroku) to forma fantazyjnie zdobionych pilastrów, o kształcie ogólnym odwróconego ostrosłupa, bądź jeszcze bardziej złożonym z dwóch ostrosłupów złączonych podstawamu tak, by najszersza część pilastru znajdowała się w jego środku. Pilastry w formie estypitów mają zwykle mocno rozbudowane kapitele korynckie. Wywodzą się z baroku i manieryzmu, znalazły jednak szerokie zastosowanie w ultrabaroku – churrigueryzmie (churrigueresque).
Przyjmuje się, że jako pierwszy estypity (estipities, estipies) zastosował Michał Anioł (Michelangelo) w 1526 r. przy budowie Biblioteki Laurenzianskiej we Florencji (Biblioteca Medicea Laurenziana), zbudowanej w celu pomieszczenia księgozbiorów rodu Medyceuszy. Estypity rozpropagował Jose Benito de Churriguera, używając ich w 1690 r. w katedrze Santa Iglesia Catedral de Nuestra Señora de la Asunción y de San Frutos w Segowii i w 1693 r. w dominikańskim klasztorze Convento de San Esteban w Salamance, wzniesionym jeszcze w stylu plateresco (Plateresque). Plateresco to połączenie późnego gotyku izabelińskiego, toskańskiego i lombardzkiego renesansu z wpływami mauretańskimi.
Wsparcie dla portalu Mezoameryka
Jeżeli uznasz treści publikowane na portalu MEZOAMERYKA: archeologia.edu.pl za użyteczne, wesprzyj nas, przyłączając się do akcji przedłużenia działalności portalu. Wierząc mocno w powszechny i darmowy dostęp do wiedzy, od trzech lat utrzymuję portal własnym sumptem, bez reklam. Opublikowałem tutaj w tym czasie ponad 200 artykułów z materiałami i informacjami pozyskanymi w terenie. Jednak, z roku na rok koszty utrzymania portalu rosną i obecnie jest to już prawie 1200 zł. Dlatego zorganizowałem zbiórkę pod adresem: zrzutka.pl/ndatd3. Zachęcam do nawet najdrobniejszych wpłat. Wspierajmy polską naukę 
4 komentarze