Okres postklasyczny (909 – 1697 n.e.)

Mezoameryka, archeologia, chronologia, postklasyk

Okres postklasyczny (909/1100 – 1528/1697 n.e.)

Okres postklasyczny (postklasyk) przypada na lata 909/1100-1528/1697. To czas, gdy cywilizacja Majów dogasała na północy półwyspu Jukatan, zakwitnąwszy na krótko monumentalną architekturą w Chichen Itza (styl Maya-Toltec),^[1] odtąd już jednak dogasając na zgliszczach dawnych potęg. Okres postklasyczny dzieli się zatem na epokę wczesno– (907-1200 n.e.) i późnopostklasyczną (1200-1528 n.e.). Był to czas bliższych związków z centralnym Meksykiem i importów w wierzeniach, zaznaczonych wyraźnie poważnymi zmianami i redukcją w architekturze. Czas, który skończył się konkwistą…

Podbój Jukatanu przez Hiszpanię zaczął się na dobre w 1528 r. w miejscu leżącym dziś na Riviera Maya, między Tulum a Xelha, gdzie założono pierwszy hiszpański posterunek. Inwazję prowadzono z różnym skutkiem przez kolejne dziesięciolecia XVI wieku,^[2] zaś upadek ostatniego miasta Majów – Tayasal (Noj Peten) nad jeziorem Peten Itza w dzisiejszej Gwatemali nastąpił dopiero w 1697 r.^[3] Narody Majów trwają jednak nadal, zachowując strzępy dawnej kultury i mówiąc nadal swoimi językami. Ponoć czekają na wielki wiatr, który wszystko zmiecie…

---

[1] Niektórzy przedłużają okres klasyczny aż do ustania inwestycji budowlanych w Chichen Itza około 1100 r. n.e., właśnie ze względu na monumentalną architekturę. Jednak pod względem hierarchii społecznej, wierzeń i obcych wpływów Chichen dalekie było od klasycznej kultury. Architektura Mayapan była jedynie słabszą kopią Chichen.

[2] Różnie przyjmuje się moment zakończenia okresu postklasycznego, od lądowania Hernana Corteza na wyspie Cozumel w 1519 r., przez upadek Tenochtitlan w 1521 r., konkwistę Jukatanu Francisco de Montejo w 1528 r., aż po upadek Tayasal – ostatniej twierdzy Majów w 1697 r. Konkwistadorzy Juan de Córdova (1517), Juan de Grijalva (1518) i Francisco de Montejo z rodziną (1546) byli kolejno wypierani z Jukatanu. Merida założone zostało dopiero w 1542 r., zaś kolejne powstania przeciw hiszpańskim najeźdźcom wybuchały i gasły przez całe XVI stulecie. W 1712 i 1868 r. w Chiapas wybuchały powstania Majów Tseltal. W 1847 r. na Jukatanie wybuchła najdłużej po konkwiście trwająca majańska insurekcja, zwana niesłusznie Wojną Kast, aby pozbawić jej pierwiastka niepodległościowego. Meksykańskiej armii udało się spacyfikować Majów z Jukatanu dopiero na początku XX stulecia, walk zaprzestano ostatecznie dopiero w latach 30. Ostatnie i oficjalnie po dziś dzień nieugaszone majańskie powstanie wybuchło w Chiapas w 1994 r.

[3] Wykopaliska podwodne w poszukiwaniu śladów ostatniej bitwy Itzów rozpoczęła w 2018 r. grupa polskich archeologów podwodnych: Magdalena Krzemień (UJ), Małgorzata Mileszczyk (UW) oraz Mateusz Popek (UMK). Wyniki I i II sezonu badań archeologicznych w jeziorze Petén Itzá, Gwatemala, „The Polish Journal of the Arts and Culture. New Series” 11(1/2020): s. 137–152

Chcesz wiedzieć więcej?

• => Okres preklasyczny (2000 p.n.e. – 250 n.e.)
• => Okres klasyczny (250-909 n.e.)
• => Chronologia Mezoameryki

© Przemek A. Trześniowski | archeologia.edu.pl