Mezoameryka, Jukatan, Meksyk, Sian Ka’an, rezerwat biosfery, architektura, archeologia, Majów, Styl Wschodniego Wybrzeża, postklasyk, okres postklasyczny, Michel Peissel
![Sian Ka'an San Juan de Ruz Styl Wschodniego Wybrzeza Costa Oriental](http://archeologia.edu.pl/wp-content/uploads/2022/12/SanMiguel-2104179607-1-1024x683.jpg)
Rezerwat biosfery Sian Ka’an to jeden z największych obszarów chronionych na terenie Meksyku i półwyspu Jukatan. Powołany dekretem prezydenckim w 1986 r. pod auspicjami UNESCO, był w owym czasie największym rezerwatem biosfery Ziemi. Dzisiaj na samym Jukatanie ustępuje pod względem powierzchni rezerwatowi biosfery Calakmul.
![sian ka'an rezerwat biosfery morze karaibskie wschodnie wybrzeże Jukatanu](http://archeologia.edu.pl/wp-content/uploads/2021/11/SianKaan-2102069778-shoreline-1024x683.jpg)
Jeden z najpiękniejszych przyrodniczo zakątków Meksyku jest równocześnie rezerwatem historycznym cywilizacji Majów. Na terenie rezerwatu biosfery Sian Ka’an znajduje się kilkadziesiąt zarejestrowanych i znacznie, znacznie więcej nieznanych stanowisk archeologicznych. Te rozpoznane pochodzą z okresu postklasycznego i reprezentują Styl Wschodniego Wybrzeża.
![siankaan, sian, kaan, costa, oriental, architektura, wschodniego, wybrzeza, eastern, coast, architecture, maya, ruiny, majow, meksyk, jukatan, yucatan, quintanaroo, chamax, temple, templo, swiatynia](https://archeologia.edu.pl/wp-content/gallery/siankaan/Chamax-2202039659-SianKaan.jpg?i=1028834192)
Zaginiony świat Quintana Roo…
Odkrywcą większości ze stanowisk archeologicznych na terenie rezerwatu biosfery Sian Ka’an był młody podróżnik Michel Peissel. W 1958 r. odbył on pieszą wędrówkę przez totalne bezdroża wschodniego wybrzeża Quintana Roo, nie mając zupełnie przygotowania. Miał z sobą dużo marzeń, trochę ubrań, jedną parę sandałów, aparat fotograficzny i… zaledwie 21 lat.
![sian kaan ka'an meksyk quintana roo rezerwat biosfery jukatan mexico manglar las mangrowy namorzynowy](http://archeologia.edu.pl/wp-content/uploads/2023/11/SianKaan-2311150097-manglar-1024x683.jpg)
Peissel naiwnie zakładał, że jeśli kupi sobie buty dopiero na Jukatanie, wtedy wystarczą mu na dłużej. Rzeczywiście przydałyby mu się na mokradłach Sian Ka’an i ostrych występach skalnych wschodniego wybrzeża półwyspu. Niestety, na Juaktanie nie było wtedy wolnej pary butów w jego rozmiarze. W 1963 r. ukazała się książka Peissela: The Lost World of Quintana Roo, opisująca tamtą oraz kolejną wyprawę, w trakcie której szczegółowo zinwentaryzował ruiny Muyil / Chunyaxche.
![siankaan, sian, kaan, costa, oriental, architektura, wschodniego, wybrzeza, eastern, coast, architecture, maya, ruiny, majow, meksyk, jukatan, yucatan, quintanaroo, chamax, temple, templo, swiatynia](https://archeologia.edu.pl/wp-content/gallery/siankaan/Chamax-2310278207-SianKaan.jpg?i=156074390)
Kolejne ekspedycje
Ruiny Muyil zostały odkryte wcześniej przez morską ekspedycję milionera Gregory’ego Masona i archeologa Herberta Spindena. Dotarła ona do Muil w 1926 r. przez Boca Paila i kanały Majów pomiędzy lagunami nazywanymi dzisiaj Muyil i Chunyaxche. Peissel dotarł do ruin Chunyaxche lądem, spotykając po drodze potomków zbuntowanych Indian Cruzo’ob, mieszkających tuż przy ruinach w wiosce zwanej przez nich Chunyaxche.
![sian kaan ka'an meksyk quintana roo rezerwat biosfery jukatan mexico ranczo rancho ruiny ruins](http://archeologia.edu.pl/wp-content/uploads/2023/11/SianKaan-2104179644-rancho2-1024x683.jpg)
(fot: P.A. Trześniowski 2023)
Kilka kolejnych świątyń Majów odkrył w latach 80. XX w. archeolog Anthony P. Andrews. Ruiny rancza, w którym mieszkał Andrews możemy wciąż dziś oglądać w Sian Ka’an. Znajdują się tuż przy drodze łączącej Boca Paila z Punta Allen, więc rozglądając się bacznie, powinniście wypatrzyć to miejsce bez trudu. Zwróćcie uwagę jak blisko Morza Karaibskiego znajdowała się studnia! To słodka woda, pchana korytarzami jukatańskich jaskiń, umożliwiała przeżycie w tym trudnym środowisku klasycznym i postklasycznym Majom.
![siankaan, sian, kaan, costa, oriental, architektura, wschodniego, wybrzeza, eastern, coast, architecture, maya, ruiny, majow, meksyk, jukatan, yucatan, quintanaroo, sanmiguel, piramida, pyramid, swiatynia, temple, templo](https://archeologia.edu.pl/wp-content/gallery/siankaan/SanMiguelRuz-2310245929-SianKaan.jpg?i=1174247333)
Ratujmy świątynie w Sian Ka’an
Stanowiska archeologiczne na terenie malowniczego rezerwatu biosfery Sian Ka’an miałem zaszczyt ujrzeć po raz pierwszy w 2021 r. Na przestrzeni dwóch kolejnych lat starałem się kiedy mogłem wykonywać ich zdjęcia, dokumentując postępujące zniszczenie. Destrukcja smaganych karaibskimi sztormami świątyń posuwa się zadziwiająco szybko. W większości stoją na ruchomej podstawie koralowego piasku, co w zestawieniu z ostrym morskim wiatrem i kroczącymi w efekcie tego wydmami powoduje ich przechyły i utratę integralności. Z roku na rok odpadają zatem całe fragmenty ścian…
Działania ratunkowe w Sian Ka’an
W połowie 2023 r. rozpoczęto działania mające na celu powstrzymanie procesu dalszego rozpadania się świątyń. Przeznaczone środki są, niestety, nieduże i na pewno nie wystarczą na wszystkie. Ponieważ część świątyń stoi w wodzie, znajdują się one całkowicie poza zasięgiem prowadzącego prace interwencyjne zespołu. W związku z tym planuję publiczne zgromadzenie środków, mające umożliwić dokumentację zalanych świątyń poprzez podwodną oraz powietrzną fotogrametrię. Zainteresowanych wsparciem projektu uprzejmie proszę o => kontakt.
![sian kaan ka'an meksyk quintana roo rezerwat biosfery jukatan mexico sunset amanecer zachod slonca](http://archeologia.edu.pl/wp-content/uploads/2023/11/SianKaan-2102060097-sunset-1024x683.jpg)
(fot: P.A. Trześniowski 2021)
Wsparcie portalu Mezoameryka
Jeśli uznasz zawarte w tekście informacje za ciekawe i użyteczne, rozważ wsparcie portalu Mezoameryka w formie organizowanej przez nas zrzutki. Wierząc w powszechny i darmowy dostęp do wiedzy przez dwa lata utrzymywałem portal własnym sumptem, publikując w tym czasie ponad 130 artykułów. Jednak, z roku na rok koszty techniczne rosną i obecnie jest to już prawie 1200 zł. Dlatego zorganizowałem zbiórkę pod adresem: zrzutka.pl/tp8bu6 i zachęcam do nawet najdrobniejszych wpłat. Wspierajmy polską naukę 🙂
![Chichen Itza](http://archeologia.edu.pl/wp-content/uploads/2023/11/archeologiaedupl01-ChichenItza-1-1024x682.jpg)
Opisy poszczególnych stanowisk archeologicznych w rezerwacie biosfery Sian Ka’an będą się sukcesywnie pojawiać w Strefie Patrona portalu Mezoameryka.
© Przemek A. Trześniowski | archeologia.edu.pl
Bibliografia:
Andrews, Anthony P. (1983) Reconocimiento arqueológico de Tulum a Punta Allen, Quintana Roo. „Boletín de la Escuela de Ciencias Antropológicas de la Universidad de Yucatán” 11 (61): 15-31
Mason, Gregory; Herbert Joseph Spinden (1927) Silver Cities of Yucatan, G. P. Putnam’s sons
Peissel Michel (1963) The Lost World of Quintana Roo. E. P. Dutton & Company, Inc. Nowy Jork
2 komentarze