Mezoameryka, Majowie, Maya, archeologia, Peten, Gwatemala, Yaxha, Sa’al, Naranjo, Caracol, Tikal, Calakmul, stanowisko archeologiczne, stanowiska archeologiczne, ruiny Majów
Yaxha to stanowisko archeologiczne położone we wschodnim Peten (Gwatemala), nad jeziorem o tej samej nazwie. Nazwa Yaxha, nadana stanowisku współcześnie przez archeologów, okazała się przypadkiem oryginalną nazwą miasta.
Stela 31 z Yaxha opowiada historię pojmania Xub Chahka, boskiego władcy K’anwitznal (Ucanal) w dniu 13 Ix 2 Sak (mapowane na 9.18.5.16.14, czyli 14 VIII 796 n.e. zgodnie z korelacją 584285) przez K’inich Lakamtuuna, boskiego władcę Yaxha. Była to jedna z odsłon teatru wojny, która ogarnęła wschodnie Peten pod koniec VIII w. n.e. Długotrwałej i krwawej wojny rozpętanej najprawdopodobniej przez Itzamnaaj K’awiila, boskiego władcę państwa Sa’al (Naranjo). Wojenną epopeję opisuje częściowo znaleziony w Belize pięknie zdobiony puchar, znany jako Waza Komkom.
K’inich Lakamtuun jest pokazany na steli 31 jako impersonator boga-jaguara świata podziemi, nazywanego tutaj Chak ? Ik’ Chiwooj?. Był on ostatnim znanym władcą Yaxha. Jest on prezentowany również na steli 13, konsekrowanej 9.18.3.0.0 (25 IX 793). Przewija się w inskrypcjach w Sa’al (Naranjo) i z Baking Pot w Belize (puchar Komkom). Wiemy zatem, że ostatecznie został on pokonany dnia 9.18.9.0.13 1 Ben 6 Keh (7 IX 799 n.e.) przez Itzamnaaj K’awiila, boskiego władcę Sa’al (stela 12 z Naranjo).
Ruiny ośrodka K’an Witz Nal (Ucanal) znajdują się 22 km na południe od Yaxha. Wiemy, że Xub Chahk musiał jakoś przeżyć pojmanie przez boskiego władcę Yaxha, ponieważ ostatecznie wylądował po prawej stronie ołtarza 23 z Uxwitza’ (Caracol) wraz z Lem Uti’ Bahlamem, władcą niezidentyfikowanego ośrodka Bital. Obydwaj pojmani przez Tum Yohl K’inicha. Przełom VIII i IX w. n.e. na Niznach Majów to okres kiedy wszyscy zaczynali już walczyć ze wszystkimi – koniec epoki późnoklasycznej.
Bibliografia:
Stuart, David (2019) A Captive’s Story: Xub Chahk of Ucanal, „Maya Decipherement”
Trześniowski, Przemek A. (2024) Skarby epigrafiki: Waza Komkom, „Archeowieści”