Mezoameryka, Meksyk, architektura, Teotihuacan, Maya, Majów, talud-tablero, styl architektoniczny, style architektoniczne Mezoameryki
Talud-tablero to jeden z najłatwiej rozpoznawalnych stylów architektonicznych prekolumbijskiej Mezoameryki. Kojarzony jest głównie z architekturą Teotihuacan, jednak spotyka się go daleko poza terenem największego miasta dawnej Mezoameryki. Łatwo go odróżnić po naprzemiennie stosowanych pionowych kasetonach z prostokątnym obramowaniem (tableros), poprzedzielanych ukośnymi powierzchniami (taludes).
Najstarsza wersja stylu talud-tablero pojawia się w Teotihuacan już u zarania architektury monumentalnej na tym stanowisku. Pierwsze fazy Piramidy Księżyca składały się jednak z samych tableros.
Styl architektoniczny talud-tablero u Majów
Wczesnoklasyczna dyfuzja
Pośród wczesnoklasycznych Majów, w prominentnych ośrodkach, jak Tikal na Nizinach Majów czy Kaminaljuyu na Wyżynach Majów, pojawiały się własne, lokalne dialekty stylu. Zwykle tableros występowały tam tylko na frontowych elewacjach piramid.
Po entradzie Sihyaj K’ahk’a w Tikal w 378 r. n.e. piramidy na Mundo Perdido w Tikal ulegały dalszej rozbudowie i te późniejsze wersje były bardziej zgodne z wersją stylu obowiązującą w Teotihuacan.
Wyraźne zapożyczenia ikonografii Teotihuacan i stylu architektonicznego talud-tablero pojawiły się też na sam koniec epoki wczesnoklasycznej w Dzibanche, ówczesnej stolicy dynastii Węża (Kaanul). Może to świadczyć o poważnych zmianach na mapie układów geopolitycznych w świecie Majów w tamtych czasach.
Talud tablero po upadku Teotihuacan
Styl architektoniczny talud-tablero w epoce późnoklasycznej (550-830 n.e.), a więc po upadku Teotihuacan, pojawił się również na północnych Nizinach Majów, w ważnych ośrodkach Oxkintok oraz Dzibilchaltun. W obu wypadkach, ze względu na ramy czasowe, może chodzić o grupy uciekinierów z Teotihaucan.
Talud-tablero-atadura
Długo po upadku Teotihuacan i po hiatusie w Tikal pojawiły się tam platformy o konstrukcji i symbolice mocno przypominającej talud-tablero, nie jest to jednak wersja, jaką można by znaleźć w Teotihuacan. Mowa o platformach: 5C-53 w centrum Mundo Perdido i 5D-43 na Placu Wschodnim obok Centralnego Akropolu Tikal. Ta druga bywa nawet mylnie nazywana przez przewodników Ambasadą Teotihuacan, choć wybudowana została już po upadku tego miasta.
Ze względu na występujący w nich odwrócony talud w górnej części platform określa się go stylem talud-tablero-atadura, albo późnym talud-tablero. Tego typu rozwiązania architektoniczne spotykane były na terenie środkowego Meksyku w okresie po odzyskaniu przez Yax Mutul (Tikal) suwerenności po okresie hiatusu, kiedy Tikal znajdowało się przez półtora stulecia pod dominacją dynastii Kaanul z Calakmul oraz swoich byłych wasali z Uxwitza’ (Caracol).
W ikonografii stosowanej przez władców Yax Mutul (Tikal) tego okresu, jak Jasaw Chan Kawiil I, widać wyraźny nawrót do stylistyki Teotihuacan. Platformy w stylu talud-tablero-atadura świadczą jednak raczej o odzyskaniu kontaktów ze środkowym Meksykiem po pokonaniu Kaanul.
5 komentarzy