Mezoameryka, Jukatan, Meksyk, Sian Ka’an, rezerwat biosfery, architektura, archeologia, Majów, Styl Wschodniego Wybrzeża, postklasyk, okres postklasyczny, Michel Peissel
Rezerwat biosfery Sian Ka’an to jeden z największych obszarów chronionych na terenie Meksyku i półwyspu Jukatan. Powołany dekretem prezydenckim w 1986 r. pod auspicjami UNESCO, był w owym czasie największym rezerwatem biosfery Ziemi. Dzisiaj na samym Jukatanie ustępuje pod względem powierzchni rezerwatowi biosfery Calakmul.
Jeden z najpiękniejszych przyrodniczo zakątków Meksyku jest równocześnie rezerwatem historycznym cywilizacji Majów. Na terenie rezerwatu biosfery Sian Ka’an znajduje się kilkadziesiąt zarejestrowanych i znacznie, znacznie więcej nieznanych stanowisk archeologicznych. Te rozpoznane pochodzą z okresu postklasycznego i reprezentują Styl Wschodniego Wybrzeża.
Zaginiony świat Quintana Roo…
Odkrywcą większości ze stanowisk archeologicznych na terenie rezerwatu biosfery Sian Ka’an był młody podróżnik Michel Peissel. W 1958 r. odbył on pieszą wędrówkę przez totalne bezdroża wschodniego wybrzeża Quintana Roo, nie mając zupełnie przygotowania. Miał z sobą dużo marzeń, trochę ubrań, jedną parę sandałów, aparat fotograficzny i… zaledwie 21 lat.
Peissel naiwnie zakładał, że jeśli kupi sobie buty dopiero na Jukatanie, wtedy wystarczą mu na dłużej. Rzeczywiście przydałyby mu się na mokradłach Sian Ka’an i ostrych występach skalnych wschodniego wybrzeża półwyspu. Niestety, na Juaktanie nie było wtedy wolnej pary butów w jego rozmiarze. W 1963 r. ukazała się książka Peissela: The Lost World of Quintana Roo, opisująca tamtą oraz kolejną wyprawę, w trakcie której szczegółowo zinwentaryzował ruiny Muyil / Chunyaxche.
Kolejne ekspedycje
Ruiny Muyil zostały odkryte wcześniej przez morską ekspedycję milionera Gregory’ego Masona i archeologa Herberta Spindena. Dotarła ona do Muil w 1926 r. przez Boca Paila i kanały Majów pomiędzy lagunami nazywanymi dzisiaj Muyil i Chunyaxche. Peissel dotarł do ruin Chunyaxche lądem, spotykając po drodze potomków zbuntowanych Indian Cruzo’ob, mieszkających tuż przy ruinach w wiosce zwanej przez nich Chunyaxche.
(fot: P.A. Trześniowski 2023)
Kilka kolejnych świątyń Majów odkrył w latach 80. XX w. archeolog Anthony P. Andrews. Ruiny rancza, w którym mieszkał Andrews możemy wciąż dziś oglądać w Sian Ka’an. Znajdują się tuż przy drodze łączącej Boca Paila z Punta Allen, więc rozglądając się bacznie, powinniście wypatrzyć to miejsce bez trudu. Zwróćcie uwagę jak blisko Morza Karaibskiego znajdowała się studnia! To słodka woda, pchana korytarzami jukatańskich jaskiń, umożliwiała przeżycie w tym trudnym środowisku klasycznym i postklasycznym Majom.
Ratujmy świątynie w Sian Ka’an
Stanowiska archeologiczne na terenie malowniczego rezerwatu biosfery Sian Ka’an miałem zaszczyt ujrzeć po raz pierwszy w 2021 r. Na przestrzeni dwóch kolejnych lat starałem się kiedy mogłem wykonywać ich zdjęcia, dokumentując postępujące zniszczenie. Destrukcja smaganych karaibskimi sztormami świątyń posuwa się zadziwiająco szybko. W większości stoją na ruchomej podstawie koralowego piasku, co w zestawieniu z ostrym morskim wiatrem i kroczącymi w efekcie tego wydmami powoduje ich przechyły i utratę integralności. Z roku na rok odpadają zatem całe fragmenty ścian…
Działania ratunkowe w Sian Ka’an
W połowie 2023 r. rozpoczęto działania mające na celu powstrzymanie procesu dalszego rozpadania się świątyń. Przeznaczone środki są, niestety, nieduże i na pewno nie wystarczą na wszystkie. Ponieważ część świątyń stoi w wodzie, znajdują się one całkowicie poza zasięgiem prowadzącego prace interwencyjne zespołu. W związku z tym planuję publiczne zgromadzenie środków, mające umożliwić dokumentację zalanych świątyń poprzez podwodną oraz powietrzną fotogrametrię. Zainteresowanych wsparciem projektu uprzejmie proszę o => kontakt.
(fot: P.A. Trześniowski 2021)
Wsparcie portalu Mezoameryka
Jeśli uznasz zawarte w tekście informacje za ciekawe i użyteczne, rozważ wsparcie portalu Mezoameryka w formie organizowanej przez nas zrzutki. Wierząc w powszechny i darmowy dostęp do wiedzy przez dwa lata utrzymywałem portal własnym sumptem, publikując w tym czasie ponad 130 artykułów. Jednak, z roku na rok koszty techniczne rosną i obecnie jest to już prawie 1200 zł. Dlatego zorganizowałem zbiórkę pod adresem: zrzutka.pl/tp8bu6 i zachęcam do nawet najdrobniejszych wpłat. Wspierajmy polską naukę 🙂
Opisy poszczególnych stanowisk archeologicznych w rezerwacie biosfery Sian Ka’an będą się sukcesywnie pojawiać w Strefie Patrona portalu Mezoameryka.
© Przemek A. Trześniowski | archeologia.edu.pl
Bibliografia:
Andrews, Anthony P. (1983) Reconocimiento arqueológico de Tulum a Punta Allen, Quintana Roo. „Boletín de la Escuela de Ciencias Antropológicas de la Universidad de Yucatán” 11 (61): 15-31
Mason, Gregory; Herbert Joseph Spinden (1927) Silver Cities of Yucatan, G. P. Putnam’s sons
Peissel Michel (1963) The Lost World of Quintana Roo. E. P. Dutton & Company, Inc. Nowy Jork
2 komentarze