John Lloyd Stephens – (28 XI 1805 – 13 X 1852) amerykański podróżnik, odkrywca, pisarz i dyplomata, jeden z prekursorów archeologii Mezoameryki. Dzięki eksploracjom licznych stanowisk archeologicznych Majów, w których towarzyszył mu Frederick Catherwood oraz późniejszym publikacjom przywrócił ruiny Majów Majom i wzbudził zainteresowanie kolejnych generacji badaczy i odkrywców.
Stephens prawnikiem
John L. Stephens odebrał staranne wykształcenie klasyczne, kończąc Columbia College z najwyższą na swoim roku lokatą. Uczęszczał również do Tapping Reeve, pierwszej szkoły prawniczej w USA. Czas jakiś z powodzeniem prowadził własną praktykę prawniczą.
Stephens politykiem
Od najmłodszych lat John L. Stephens mocno angażował się w politykę. Poważna infekcja gardła jakiej nabawił się w trakcie jednej z kampanii przedwyborczych zmusiła go jednak do porzucenia marzeń i wyjazdu do Europy (w czasach przed elektronicznym nagłośnieniem politycy byli skazani na siłę własnego głosu).
Stephens w Polsce
John L. Stephens zwiedził Italię, Grecję, Turcję, Rosję oraz okupowaną przez Rosjan Polskę. Wizyta w podbitym kraju oraz represje jakich Polacy zaznawali z rąk Rosjan zrobiły wielkie wrażenie na przyszłym wielkim odkrywcy. Jego zapiski, skrupulatne z natury, w dziwny sposób urywają się po dotarciu do Krakowa, zupełnie jak gdyby chciał uniknąć sprawienia komuś kłopotu, gdyby to co widział wpadło w niepowołane ręce…
Stephens w Lewancie
Zamiast wracać do USA John L. Stephens wsiadł na parowiec do Alexandrii i zwiedził Egipt, Palestynę, Jordanię, Synaj i Arabię Saudyjską. Listy z tych podróży były bez jego zgody publikowane w prasie co skłoniło go później do kontynuowania pisarstwa. Pierwsze zetknięcie z antycznym Egiptem Aleksandra Wielkiego i wycieczka do piramid egipskich wywarły na nim jednak mocno przygnębiające wrażenie. W pismach swych narzekał na upadek wielkiej niegdyś kultury oraz komercjalizację turystyki (sic!).
Pomimo ostrzeżeń przed niebezpieczeństwami takiej podróży, pod przebraniem tureckiego handlarza John L. Stephens odwiedził zazdrośnie pilnowaną przez muzułmanów Petrę (nowożytny odkrywca tego miejsca – Johann Burckhardt przygotowywał się do swej wyprawy dwa lata ucząc się na pamięć Koranu i języka arabskiego). Jego relacja z tej podróży stała się jedynym wiarygodnym źródłem informacji o tym miejscu na wiele kolejnych lat. Przez kilka miesięcy zwiedzał później Jerozolimę, posługując się szczegółową mapą, jaką kilka lat wcześniej narysował nieznany mu jeszcze Frederick Catherwood.
Stephens i Catherwood – hrabiowskie inspiracje
W 1836 r. John L. Stephens odpłynął do Londynu gdzie zdaniem części biografów poznał angielskiego architekta i rysownika Fredericka Catherwooda. Zdaniem innych Stephens i Catherwood poznali się dopiero w USA.
W 1838 r. ukazała się Voyage Pittoresque et Archaeologique dans le Province d’Yucatan autorstwa Jeana Fredericka hrabiego de Waldeck, który spędził dwa lata w ruinach Palenque rysując i zabawiając się w międzyczasie z nastoletnią Mają. Stephens i Catherwood postanowili w tym samym roku wyruszyć na Jukatan. Pomogła im w tym śmierć trzeciego z rzędu amerykańskiego konsula w Republice Środkowej Ameryki.
Misja w Republice Środkowej Ameryki – uważajcie na dary od Brytyjczyków 😉
John L. Stephens, dzięki swym politycznym kontaktom, wystarał się o dyplomatyczne wsparcie dla swojej ekspedycji. W jej ramach miał za zadanie skontaktować się z rządem Środkowej Ameryki i dokończyć negocjacje traktatu handlowego z USA. Stephens i Catherwood dotarli do Hondurasu Brytyjskiego (dzisiejsze Belizé), gdzie wystawnie podjął ich Superintendent Jej Królewskiej Mości Kolonii Hondurasu Brytyjskiego, jednak dowiadując się o naukowym celu ich podróży natychmiast wysłał do Palenque własną ekspedycję (Patrick Walker, John Caddy). Efekty prac brytyjskiej ekspedycji, przyćmione doskonalszą pracą Stephensa i Catherwooda poszły w zapomnienie aż do 1967 r. kiedy wydane zostały jako Palenque: The Walker-Caddy Expedition to the Ancient Maya City, 1839-1840.
Stephens nabywcą Copan
Stephens i Catherwood dotarli najpierw do Copan (Honduras), którego dotychczasowa dokumentacja, sporządzona przez Juana Galindo czy Domingo Juarrosa była mocno pobieżna. Stephens zostawił tu Catherwooda aby ten spokojnie zajmował się rysunkiem, podczas gdy sam wyruszył do Gwatemali, na poszukiwanie mitycznego rządu efemerycznej Republiki Środkowej Ameryki, która w międzyczasie zdążyła się rozpaść. Stephens zdążył przejechać Nikaraguę, Salwador i Kostarykę zanim smutna prawda miała do niego dotrzeć, wreszcie powrócił do Gwatemali, gdzie połączył się z Catherwoodem. Wspólnie ruszyli do Palenque. Pora deszczowa zmusiła ich jednak do ucieczki i schronienia się w Merida, skąd udali się do Uxmal. Obaj zapadli na malarię, która męczyła ich już do końca życia – Catherwood omal nie umarł w Uxmal. Wspólnie zwiedzili 44 stanowiska archeologiczne Majów.
Spuścizna Johna Lloyda Stephensa
Dzieła Stephensa zainspirowały późniejszego archeologa Edwarda H. Thompsona – prekursora archeologii podwodnej Mezoameryki, znanego z odkryć w Świętej Cenocie w Chichen Itza oraz sławnego pisarza Edgara Allana Poe. Najważniejsze z nich to: Incidents of Travel in Egypt, Arabia Petraea and the Holy Land, Incidents of Travel in Greece, Turkey, Russia and Poland, Incidents of Travel in Central America, Chiapas and Yucatan 1 & 2, Incidents of Travel in Yucatan 1 & 2.
7 komentarzy